დიდი ხანია, გვესმის საუბარი არაფორმალური დაჯგუფებების არსებობაზე, სახელმწიფოსთან მათი შესაძლო კავშირის შესახებ ლეგიტიმურ ეჭვებზე, მათ შორის, საარჩევნო პერიოდებში სხვადასხვა მიზნით მათ მობილიზებაზე, თუმცა ამ შესაძლო კავშირის მკაფიო ნიშნები გამოჩნდა ჯერ კიდევ გაზაფხულის პროტესტის დროს, როდესაც ორგანიზებული ჯგუფები ახორციელებდნენ თავდასხმას კრიტიკულად განწყობილ მოქალაქეებზე, თუმცა ამ დრომდე პასუხისგებაში არ მიუციათ არათუ შენიღბული, იდენტიფიცირებადი პირებიც კი. უკვე მიმდინარე პროტესტის დროს სავარაუდო ალიანსმა კიდევ უფრო დემონსტრაციული სახე შეიძინა - თავდასხმა კამერების წინ, ხოლო პოლიცია ფაქტობრივად, მოძალადეთა გამცილებლის როლში, რამაც ბევრს არც თუ შორეული წარსული გაახსენა. რა რისკებს შეიცავს მსგავსი დაჯგუფებების არსებობა საზოგადოებრივი უსაფრთხოების თვალსაზრისით, ამ თემაზე "აქცენტი" უსაფრთხოების ექსპერტს ანდრო გოცირიძეს ესაუბრა.

ანდრო გოცირიძე: ფაქტია, რომ სახელმწიფოში ამგვარი ჯგუფები არსებობენ მაგალითებიც არსებობს. იგივე გაზაფხულზე მიმდინარე აქციების პერიოდში, რომელიც „რუსული კანონის“ წინააღმდეგ იყო მიმართული, ფაქტია, რომ ხორციელდებოდა ამ კანონის აქტიურ მოწინააღმდეგეებზე სატელეფონო ძალადობა - გინება, მუქარა და რიგ შემთხვევებში, ამ მუქარის ასრულებაც კი. ასევე გვახსოვს გმირთა მოედანზე განვითარებული მოვლენები - თამარ მეფის ხიდთან აქციის მონაწილეებთან მიმართებით ანგარიშსწორება, რომელსაც იდენტიფიცირებადი პირები ახორციელებდნენ; ასევე გვახსოვს უნივერსიტეტის მეორე კორპუსთან სტუდენტებზე ძალადობა... ფაქტია, რომ ამგვარი ჯგუფები არსებობდნენ მაშინ და არსებობენ ახლაც. როდესაც ამ ფაქტების გამოძიება „ვერ ხერხდება“, ხოლო მეორეს მხრივ, დემონსტრანტებს, თუნდაც დარღვევაზე, აიდენტიფიცირებენ და აკავებენ მყისიერად, ეს ნიშნავს, რომ ამ მოძალადე ჯგუფებზე სახელმწიფო მინიმუმ, თვალს ხუჭავს და იყენებს საკუთარი ინტერესებისთვის. ეს ინტერესი, რეალურად, არ შეიძლება იყოს სახელმწიფო ინტერესი, ვინაიდან სახელმწიფოს ინტერესია კანონიერების, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვა, შესაბამისად, მკაფიოდ იკვეთება პარტიის ინტერესი - პარტია ფარავს სახელმწიფო ინტერესს და იყენებს საკუთარი პოლიტიკური მიზნებისთვის.

მაგალითად, ბესიკის ქუჩაზე ორიოდ კვირის წინ იმყოფებოდა 50-კაციანი დაჯგუფება და ეს დასტურდება ვიდეოკადრებით. დავუშვათ ვერსია, რომ ეს დაჯგუფება სახელმწიფოს მხრიდან არ იყო წახალისებული და რა გამოდის, სამართალდამცველებით გატენილ ტერიტორიაზე მოძრაობდა 50-კაციანი შენიღბული, შეიარაღებული დაჯგუფება, რომელზედაც ჩვენს სამართალდამცავ უწყებას, სპეცსამსახურს წარმოდგენა არ ჰქონდა? ეს ხომ დაუჯერებელია! იმავე საღამოს დემონსტრანტები დააკავეს მცირე გადაცდომებზეც კი - ყველას ჩხრეკდნენ მეტროების ამოსასვლელებთან და ა.შ. ამდენად, ცალსახაა, რომ ეს ჯგუფები კავშირში არიან მმართველ პარტიასთან.

- კვლავ საზოგადოებრივი ინტერესებიდან რომ განვიხილოთ, რას ნიშნავს, როდესაც პარტია ვალშია მსგავს დაჯგუფებებთან?

- ძირითადი პრობლემაც სწორედ ესაა. ახლა კი ჰგონია პარტიას (ალბათ პარტიული ნიშნით მოქმედ სამართალდამცავ სტრუქტურებსაც), რომ თავად აკონტროლებენ ამ დაჯგუფებებს, მაგრამ რეალურად ასე არ ხდება ხოლმე - მათი დამხმარე მოქმედებისთვის ვალის გადახდა უწევთ სახელმწიფო სტრუქტურებს და იძულებულნი ხდებიან, კარტბლანში მისცენ საკუთარი ინტერესების დასაკმაყოფილებლად. უტრირებულად რომ ვთქვათ, დღეს თუ ჩვენ ვიყენებთ მათ მოწინააღმდეგეებთან მიმართებით ანგარიშსწორებისთვის, მათ ვეღარ დავსჯით მაშინ, როდესაც ისინი თავად გადაწყვეტენ, ვინ არის მათი მოწინააღმდეგე, ვისი დარბევა სურთ ან ვის წინააღმდეგ სურთ ანგარიშსწორება. სწორედ ასე ხდებოდა 90-იანების დასაწყისში, როდესაც არალეგალური დაჯგუფებები თავად წყვეტდნენ, ვისზე უნდა განეხორციელებინათ ანგარიშსწორება და მათ წინ ვერ აღუდგებოდნენ სამართალდამცავი უწყებები, პირიქით, ხშირ შემთხვევაში ისინიც კი თავდასხმის ობიექტები ხდებოდნენ ხოლმე.

- სწორედ აქ არის საზოგადოებრივი ინტერესები...

- დიახ, რადგან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ნიშნული ძალიან დაბლა იწევს, ხოლო საზოგადოებრივ უსაფრთხოებაზე დამოკიდებულია საქართველოს, როგორც სახელმწიფოს მომავალი: საინვესტიციო გარემოს კუთხით საშინელებაა, როდესაც ქვეყანაში არსებობენ ხელისუფლების მიერ წახალისებული „დამსჯელი რაზმები“ (ყველამ იცის, რომ ხვალ და ზეგ ისინი კონტროლიდან გამოვლენ); სლოგანი „თბილისი არის უსაფრთხო ქალაქი“, უზრუნველყოფს ტურისტულ ნაკადებს, სტუმარ-მასპინძლობის სექტორის განვითარებას, რომელზეც საქართველოში ასეულ ათასობით ადამიანია დამოკიდებუელი - საზოგადოება, რომელიც მცირე ბიზნესს აწარმოებს, ამ დაჯგუფებების არსებობას შესაბამისად აღიქვამს და ეს რეალური პრობლემა იქნება საზოგადოებრივი უსაფრთხოების თვალსაზრისით.

- არა მხოლოდ ეკონომიკური, ფიზიკური უსაფრთხოებისთვისაც...როდესაც არსებობს დაუსჯელობის განცდა, ეს არ არის წინაპირობა, მათ შორის, უმართავი პროცესის?

- ბუნებრივია. ეს ხომ არ არის კარგად სტრუქტურირებული სახელმწიფო დანაყოფი. ეს რეალურად არის, ასე ვთქვათ კრიმინალური ბანდა, სინდიკატი, რომლის ინტერესებიც ამ მომენტისთვის ემთხვევა მმართველი პარტიის ინტერესებს, ან გარკვეულ გასამრჯელოს იღებს ამაში თანხის, ინდულგენციის სახით ან შანტაჟის მეშვეობითაა ჩართული პროცესში - ზოგს პირობითი სასჯელი აქვს, ზოგიც გარკვეულ პროგრამაშია - მაგრამ ხვალ და ზეგ ისინი აუცილებლად მოითხოვენ საფასურს სამსახურისთვის, რომელიც მმართველ პარტიას გაუწიეს მისთვის რთულ დროს. და იმ დროს, „ახლა აღარ გვჭირდებით, სახლში წადით“ აღარ იმუშავებს - თავად გადაწყვეტენ, ვის გაუსწორონ ანგარიში ან როგორ იშოვონ ფული. ცხადია, ეს მდგომარეობა თითოეული მოქალაქის უსაფრთხოებას ეხება. თან სპეციალური ცოდნის მქონე ადამიანებთან ხომ არ გვაქვს საქმე?! მათ შესაძლოა, უბრალოდ ვიზუალურად არ მოეწონოთ ვინმე, პირობითაც, მოკლეშარვლიანი, გრძელთმიანი ...

- თავად ამ დაჯგუფებებს რა ინტერესი შეიძლება, ჰქონდეთ?

- შესაძლოა, ანაზღაურება; ბიზნესი; კომპრომატებიც; შესაძლოა, ჰქონდეთ პირობითი სასჯელი, რის გამოც ამ ტოტალიტარული სისტემის, საბჭოთა ტიპის სპეცსამსახურების მხრიდან მუდმივი შანტაჟის ობიექტები არიან; შესაძლოა, გარკვეულ ნივთიერებაზე იყვნენ დამოკიდებულნი და პროგრამაში მონაწილეობის სანაცვლოდ მოქმედებდნენ...ეს ხომ ბუნებრივია, ესენი ხომ კრიმინალური შეფერილობის ელემენტები არიან... მათ არ აქვთ, ასე ვთქვათ, შეურყვნელი რეპუტაცია. მაგრამ როდესაც სახელმწიფო ვიღაცის შერყვნილ რეპუტაციას იყენებს კანონგარეშე მიზნებისთვის, ახდენს მის სტიგმატიზებას (არ ზრუნავს მის რესოციალიზაციაზე), ეს არის განსხვავება დემოკრატიასა და ავტორიტარიზმს შორის - ნებისმიერი ადამიანი შეიძლება აღმოჩნდეს პირობითი მსჯავრის ქვეშ, მაგრამ როგორ იქცევა სახელმწიფო, ესაა მნიშვნელოვანი.

- ადამიანებს შეიძლება, ჰქონდეთ ილუზია ამგვარი ჯგუფების კონტროლიდან გასვლის შეუძლებლობაზე თანამედროვე შესაძლებლობების გათვალისწინებით. პარალელურად კი გვესმის ცნობები თავად ამ ჯგუფებს შორის დაპირისპირებაზე...

იმიტომ, რომ ასეთი ჯგუფები შემდეგ ერთმანეთთან შედიან კონკურენციაში და „ღუმელის“ სიახლოვეს ეძებენ ადგილს. ისინი არ მოქმედებენ კანონმდებლობით განსაზღვრულ ჩარჩოებში - მეტი და მეტი უნდათ: თუ დღეს მე ერთ ოპერაციას, პირობითად, 1 000 ლარად ვატარებდი, ხვალ და ზეგ ჩემი მოთხოვნილებები იზრდება. პლუს, ამგვარი ჯგუფები საზოგადოებაში იმსახურებენ საყოველთაო ზიზღს და მათ აღარ უღირთ იაფად ამგვარი საქმიანობა, ამიტომ, ერთმანეთში შედიან კონკურენციაში. ამასთან, ცხადია, რომ ამგვარი ჯგუფების წევრები არ გამოირჩევიან მაღალი მორალური ღირებულებებით, ინტელექტით, ირწმუნებენ საკუთარ შესაძლებლობებს, ზოგჯერ, გადაჭარბებულადაც და სურთ მეტი... ეს ხომ არალეგალური საქმიანობაა და ჯგუფების ლიდერები ამ საქმიანობით იქეთ აშანტაჟებენ სახელმწიფოს. ამდენად, ეს მარტივი ურთიერთობა არ არის - შენ კი გგონია, რომ აკონტროლებ, მაგრამ რეალურად ვინ ვის აკონტროლებს...

- შესაძლოა, დამკვეთი იქცეს მსახურად...

- ძალიან ხშირად სწორედაც რომ ასე ხდება - დამკვეთი იქცევა ხოლმე ტყვედ „ქილერის“, ამიტომაც იშორებენ „ქილერს“ თავიდან, მაგრამ ამხელა ჯგუფების მოშრება ადვილი არაა - ჩვენ გავიარეთ ეს 1995-1996 წლებში, მანამდეც... ბევრი სისხლი დაიღვარა.

როდესაც ასეთი გამოცდილება გაქვს, უნდა იფიქრო, რომ საქმე აქამდე არ მიიყვანო. გასაგებია, რომ ადამიანების განვითარების დონე დღეს სხვა სიმაღლეზეა, მაგრამ დაღმართში დაშვება ძალიან სწრაფად ხდება - ინერციით მიდიხარ უფსკრულისკენ, არაფერი გაჩერებს. ამიტომ, ჩვენ დამშვიდების საფუძველი არ გვაქვს.

- ისევ მოქალაქის ინტერესებიდან რომ შევხედოთ, ამგვარ პირობებში რა პერსპექტივა აქვს სახელმწიფოს?

- ასე ბუნებრივია, ვერ გაგრძელდება! მით უმეტეს, რომ საქართველო პატარა საზოგადოებაა, ყველამ იცის ვინ ვინ არის. შეიძლება გარკვეული პარალელის გავლება იმასთან, რაც 90-იანი წლების დასაწყისში ხდებოდა ქვეყანაში, მაგრამ ვიმეორებ, მაშინ საზოგადოება განსხვავებული იყო - ქურდულ-ნომენკლატურული მენტალიტეტი საზოგადოებაში გაბატონებული გახლდათ, ამას 70-80-იანი წლების საბჭოთა კულტურამ შეუწყო ხელი. იმ პერიოდში სავსებით მისაღები იყო, როდესაც პროკურორი, ქურდი და მწერალი ერთ სამეგობროს წარმოადგენდნენ, ამას არც არავინ მალავდა და მეტიც, სახელმწიფო ასე იმართებოდა - სამწუხაროდ, მაშინ ეს საზოგადოებამ მიიღო. დღევანდელი ახალგაზრდობისთვის უბრალოდ მიუღებელია კრიმინალი, აღარ არის რომანტიზებული. ჩვენი ახალგაზრდა თაობა უკიდურესად პროდასავლურია. ახალგაზრდების ის ნაწილიც კი, რომელიც შესაძლოა, „ქართულ ოცნებას“ უჭერდეს მხარს, დარწმუნებული ვარ, რომ კრიმინალური იდეოლოგიის არაა. გარდა ამისა, მაშინ იდენტიფიცირება რთული იყო და ლეგენდების დონეზე ხდებოდა საზოგადოების კვება. დღეს კი, იგივე „ტიტუშკების“ აქტიურობიდან ერთი საათში ფოტოები გამოქვეყნდა ინტერნეტსივრცეში... როგორც არ უნდა სცადოს სახელმწიფომ ხელის დაფარება, მოუწევს რეაგირება. ამიტომ, ვერ შედგება ეს ალიანსი იმგვარად, რომ სერიოზული რყევები წარმოქმნას. ეს ძალიან მოკლევადიანი პროექტია.