დავით–გარეჯში განვითარებულ მოვლენებზე, ამ მოვლენებით გამოწვეულ მღელვარებაზე, დაძაბულობის მიზეზებზე, ქართულ–აზერბაიჯანულ ურთიერთობებზე „აქცენტის“ კითხვებს აზერბაიჯანელმა ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსმა, პარტია „მუსავატის“ თავჯმდომარე არიფ ჰაჯილმა უპასუხა.

ბატონო არიფ, პერიოდულად დავით–გარეჯის საკითხი მღელვარების საგანი ხდება. ასე მოხდა აპრილშიც. როგორც ფიქრობთ, პერიოდულად რატომ მწვავდება ეს საკითხი და უკანასკნელი გამწვავება რით იყო განპირობებული – ეს კავშირშია საქართველოს პრეზიდენტის განცხადებასთან, თუ რაიმე სახის პრობლემები არსებობს საქართველოსა და აზერბაიჯანის ხელისუფლებებს შორის, რამაც გარეჯში იჩინა თავი?   

როგორც ვიცი, მომლოცველებს პრობლემები არ ექმნებათ და ბოლოს, როდესაც მომლოცველები რამდენიმე დღით აღარ აუშვეს სალოცავში, სწორედ მაშინ ბაქოში ჩემპიონთა ლიგის ფინალი იყო დაგეგმილი და უსაფრთხოების კუთხით გარკვეული ზომები გააძლიერეს. ვფიქრობ, ბაქოს ეს ზომები ცოტა გადამეტებული იყო, რადგან უსაფრთხების კუთხით რაღაც რეალური საფრთხეები არ არსებობდა. რაც შეეხება პერიოდულად ამ საკითხის გამწვავებას, ვფიქრობ, მას ხელოვნურად თავად პოლიტიკოსები და პოპულისტები ამწვავებენ, რომლებიც თავიანთი ლოზუნგებით მოსახლეობის ნაციონალისტური ნაწილის მხარდაჭერის მოპოვებას ცდილობენ, ამით კი ვნებენ ორ ხალხს შორის ურთიერთობებს. მყარი, კარგი ურთიერთობები ორივე ქვეყნისთვის აუცილებელია, მით უფრო იმ სერიოზული პრობლემების ფონზე, რომელიც როგორც საქართველოს, ისე აზერბაიჯანს გააჩნია: თქვენ იცით, რომ აზერბაიჯანული მიწების 20% ოკუპირებულია სომხურ–რუსული სამხედრო ძალების მიერ. ანალოგიური პრობლემები აქვს საქართველოს. ჩვენს ქვეყნებს ისტორიულად მეგობრული ურთიერთობები აკავშირებდათ. გამომდინარე იქედან, რომ ისტორიულად ყოველთვის კარგი ურთიერთობები გვქონდა და სადღეისოდაც გვაქვს, როგორც პოლიტიკური, ისე ეკონომიკური (ყველა კომუნიკაცია აზერბაიჯანიდან თურქეთისკენ, ევროპისკენ საქართველოს ტერიტორიის გავლით ხორციელდება, რც ორივე ქვეყნისთვის ძალიან სასარგებლოა), ჩვენ სათანადოდ უნდა ვაფასებდეთ მრავალსაუკუნოვან მეგობრობას და ვაცნობიერებდეთ, რამდენად სახიფათო და დაუშვებელია პოლიტიკური ქულების ჩასაწერად ორ ხალხს შორის შუღლის გამოწვევა. ვფიქრობ, გარეჯის კონტექსტში არანაირი პრობლემები არ იქნება და ქართველი მომლოცველები, როგორც წარსულში ხდებოდა, მომავალშიც შეძლებენ სალოცავთან მისვლას.

თქვენ ნაციონალისტური ჯგუფები ახსენეთ. მათ უკან რუსულ ინტერესებს მოიაზრებთ?

ყველა ხალხებში არსებობენ ნაციონალისტურად განწყობილი ჯგუფები, ამაში გასაკვირი არაფერია. თუ თქვენ იმას გულისხმობთ, დაინტერესებულია თუ არა რუსეთი, რა თქმა უნდა, რუსეთი ისურვებდა, რომ საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის სერიოზული კონფლიქტი ყოფილიყო და ძალიანაც ცდილობს ამის მიღწევას, თუმცა ვფიქრობ და დიდი იმედი მაქვს, ეს არ გამოუვა.

გვესმის, რომ უშუალოდ გარეჯის საკითხი საბჭოთა მემკვიდრეობაა, მაგრამ როგორ ფიქრობთ, ორ სტრატეგიულ პარტნიორს შორის ამ პრობლემის გადაწყვეტის გზები ამდენი წლის განმავლობაში რატომ ვერ მოიძებნა? ამას ხელს რა უშლის?

ვფიქრობ, ეს ორივე ხელისუფლების [აზერბაიჯანის და საქართველოსი] ბრალია. არა მარტო აქ, დავით–გარეჯში, სხვაგანაც არსებობს ადგილები, რომლებზეც ამ დრომდე არ ვართ ჩამოყალიბებულები, თუ სად გადის სასაზღვრო ხაზი. ეს საკითხი ორი ქვეყნის ხელისუფლებებს შორის მოლაპარაკებების დონეზე უნდა გადაწყდეს.

ფიქრობთ, რომ შესაბამისი პოლიტიკური ნება არ არსებობს?

ვფიქრობ, ისინი დღემდე არ თვლიდნენ, რომ სასაზღვრო საკითხების გადაჭრა პირველადი მნიშვნელობის თემაა. მაგალითად, მე ვიცი, რომ მდინარე ალაზნის კალაპოტის ცვლილების შედეგად აზერბაიჯანული მიწები საქართველოს ტერიტორიაზე მოექცა და პირიქით – საქართველოსი – აზერბაიჯანის. ასეთი თემებიც არსებობს. რაც შეეხება საკუთრივ დავით–გარეჯის საკითხს, აზერბაიჯანს საკითხი ასე არასოდეს დაუსვამს, რომ მომლოცველებს იქ არ დაუშვას. უბრალოდ, რიგ შიდა აზერბაიჯანულ საკითხებთან დაკავშირებით, როგორიც მაგალითად, ლიგის ჩემპიონატი იყო, პერიოდულად, რამდენიმე დღით ხურავს.

ვიცით, რომ ქართულმა მხარემ აზერბაიჯანულს გარეჯის სანაცვლოდ გარკვეული ტერიტორიები შესთავაზა, თუმცა ოფიციალური ბაქოსგან უარი მიიღო. რატომ? რა სტრატეგიული მნიშვნელობისაა ეს ტერიტორია თქვენთვის?

ამ საკითხების გადაწყვეტით სპეციალისტები და ხელისუფლებაში მყოფი პასუხისმგებელი პირები უნდა დაკავდნენ. არამგონია, რომ ასეთი სერიოზული საკითხები საზოგადოებრივი დისკუსიის გზით უნდა წყდებოდეს.

გარეჯის თემასთან დაკავშირებით გარკვეული მღელვარება იყო ორივე ქვეყანაში, გაიმართა მსვლელობებიც. როგორც ფიქრობთ, მსგავსი აქტივობები აზარალებს ქართულ–აზერბაიჯანულ ურთიერთობებს?

ვფიქრობ, პირველ რიგში პოლიტიკოსები უნდა მოქმედებდნენ ცივი გონებით და კეთილსინდისიერად. მათი ქმედებები ნაკარნახები უნდა იყოს აზერბაიჯანელი და ქართველი ხალხების ინტერესებით და თუ ასე მოხდება, სერიოზულდ უარყოფით მოვლენებს არ უნდა ველოდოთ, ვინაიდან ორ ქვეყანას შორის რაიმე სხვა სერიოზული პრობლემა, რაც შესაძლოა, ურთიერთობების გაფუჭების საფუძველი გახდეს, არ არსებობს.

გარეჯის საკითხის საფუძველზე ორ ქვეყანას შორის დაძაბულობა რამდენად მოსალოდნელია და თუ კი, ეს რა შედეგებამდე მიგვიყვანს?

არ მგონია, ეს კონფლიქტის საფუძველი გახდეს, ვინაიდან საკითხი გადაჭრადია ხელისუფლებებს შორის მოლაპარაკებების გზით, ამასთან,  კონფლიქტი და დაძაბულობა არც აზერბაიჯანის, არც საქართველოს ინტერესებში არ შედის. იცით, რომ საქართველოში აზერბაიჯანელების საკმაოდ დიდი რაოდენობა ცხოვრობს, მათაც აქვთ გარკვეული პრობლემები, მაგრამ ყველა ეს საკითხი ხელისუფლებების დონეზე შესაბამისი მოლაპარაკებების გზებით უნდა მოგვარდეს. ჩვენს შორის არ არსებობს საკითხები, რომელთა გადაჭრაც შეუძლებელია. ისტორიულად ქართველებსა და აზერბაიჯანელებს გასაყოფი არასოდეს არაფერი გვქონია.

თავად აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში რა განწყობაა?

ყველა ჭკუათმყოფელი წუხს იმის გამო, რომ მსგავსი რაღაცეები ხდება. პირადად მეც ძალიან ვწუხვარ, რომ ზოგიერთმა ქართველმა პოლიტიკოსმა ასეთი  მკვეთრი განცხადებები გააკეთა აზერბაიჯანული მხარის მისამართით, მაგრამ ჩვენ ვიცით, რომ ეს არც ქართველი ხალხის, არც საქართველოს ხელისუფლების აზრია და რომ ამ პოლიტიკოსებს საქართველოში იმდენად სერიოზული მხარდაჭერა არ აქვთ.

რამდენიმე დღის წინ საქართველოში აზერბაიჯანელი უფლებადამცველი დააკავეს. საზოგადოებაში გაჩნდა განცდა, რომ ჩვენ „მუხთარლი 2“–ის საქმეს მივიღებთ. თქვენ რისი თქმა შეგიძლიათ ამ „ქეისზე“?

მუხთარლის საქმე ძალიან მნიშვნელოვანია. იგი უკანონოდ გაიტაცეს, თუმცა ამას დღემდე არ აღიარებენ. იგი აზერბაიჯანში ძალიან ცნობილი ჟურნალისტი იყო. მის უფლებებს ბერი საერთაშორისო ორგანიზაცია იცავს.  როგორც გახსოვთ, იმ პერიოდშიც იყო საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის წარმოქმენილი გარკვეული პრობლეები, მაშინ მეც ვიყავი თბილისში  ჩამოსული და საკუთარი ავტორიტეტის გამოყენებით პრობლემის შერბილებას და იმას ვცდილობდი, რომ მუხთარლის რაც შეიძლება მალე დაეტოვებინა საპატიმრო, თუმცა სამწუხაროდ, ეს არ მოხდა. მუხთარლი დღემდე ციხეში იმყოფება მიუხედავად უმარავი საერთაორისო ორგანიზაციის მოთხოვნისა მისი გათავისუფლების შესახებ.  რაც შეეხება მამედოვის დაკავებას, დეტალების შესახებ ცოტა რამ ვიცი, მაგრამ ის არ გაუტაციათ –  დააპატიმრეს და ვიმედოვნებ, ქართული სამართალდამცავი ორგანოები და სასამართლო მას გაამართლებენ. თუ ამ საკითხში აზერბაიჯანისა და საქართველოს ხელისუფლებებს შორის რაღაც პოლიტიკური შეთანხმებები არსებობს, ეს არა მხოლოდ საქართველოსა და აზერბაიჯანში, არამედ საერთაშორისო საზოგადოების მიერ იქნება აღქმული ნეგატიურად.

რაც შეეხება მუხთარლის, როგორია თქვენი ვერსია: ეს რაღაც კერძო ჯგუფებს შორის გარიგება იყო, თუ სახელმწიფოებს შორის შეთანხმების საგანი?

ვფიქრობ, ეს საკითხი არა მხოლოდ სამთავრობო, არამედ ორივე ქვეყანაში უმაღლეს დონეზე წყდებოდა და წინასწარ იყო შეთანხმებული. ცალკეული ჯგუფები ვერ შეძლებდნენ, ჯერ გაიტაცონ ადამიანი, გატაცებული გადაიყვანონ აზერბაიჯანში და შემდეგ ეს ყველაფერი გააფორმონ, როგორც საზღვრის უკანონო გადაკვეთა. ამას ვერც ცალკე აღებული სასაზღვრო პუნქტი და ვერც ცალკეული ჯგუფი გააკეთებს. ამდენად, ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ შეთანხმება უმაღლეს დონეზე შედგა.

საქართველოში პოლიტიკური თავშესაფრის მაძიებელი აზერბაიჯანის მოქალაქეები ხშირად ჩივიან, რომ მათ აზერბაიჯანული სპეცსამსახური უთვალთვალებს. როგორ ფიქრობთ, ესეც შეთანხმებული საკითხია, თუ ამდენად სუსტია ქართული სპეცსამსახური?  

ეს საკითხი შეიძლება, ქართულ და აზერბაიჯანულ სპეცსამსახურებს შორის იყოს შეთანხმებული. წინა ჩემოსვლისას მეც მითვალთვალებენ. მაგალითად აზერბაიჯანში ყოველთვის არ მითვალთვალებენ, მაგრამ თბილისში წინა ვიზიტის დროს, როდესაც აქ მუხთარლის დაკავებასთან დაკავშირებით ვიმყოფებოდი, ყველგან მითვალთვალებდნენ, მათ შორის სასტუმროში, დრონიც ჩართეს ამ საქმეში – თავს დამტრიალებდა. ამ ჯერზე არ შემიმჩნევია. ვფიქრობ, ასეთი საკითხები პირველი პირების დონეზე არ წყდება და ეს შესაძლოა, სპეცსამსახურების დონეზე შეთანხმების საგანი იყოს.

და ბოლოს, როგორც ცნობილია, რუსეთმა ბაქო–ახალქალაქი–ყარსის რკინიგზაში ჩართვის სურვილი გამოთქვა. როგორც ვიცით, გარკვეული შეთანხმებები გაფორმდა აზერბაიჯანულ და რუსულ მხარეებს შორის. რა იცით ამის შესახებ და როგორია ამ საკითხთან მიმართებაში თქვენი პოზიცია?  

ეს ძალიან სერიოზული პროექტია როგორც ეკონომიკური, ისე პოლიტიკური თვალსაზრისით. რუსეთს დიდი ხნის განმავლობაში სურდა, მისი რეალიზებისთვის წინააღმდეგობა გაეწია, ხოლო როდესაც წინააღმდეგობის მიუხედავად პროექტის განხორცელების ფაქტი დადგა, რუსეთმა პოლიტიკა შეცვალა და თავადაც სურს ამ გზის გამოყენება. ამ საკითხი სპეციალისტი არ გახლავართ, მაგრამ ვიცი, რომ პროექტი ძალიან მნიშვნელოვანია და მგონია, რომ იგი სამომავლოდ ძალიან კარგად მოემსახურება საქართველოსა და აზერბაიჯანის ინტერესებს.

ავტორი: დიანა მუსელიანი