მოსკოვი ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ 2008 წლის შეთანხმებას საერთაშორისო სამართლებრივ აქტად “არასოდეს თვლიდა და არც ახლა თვლის”, - ასე უპასუხა რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროს დსთ-ის საქმეთა კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილემ კონსტანტინე ზატულინმა ტელეკომპანია “Дождь”-თან ინტერვიუში კითხვას, რომელიც რუსული მხარის მიერ ხსენებული დოკუმენტით ნაკისრი ვალდებულებების დღემდე შეუსრულებლობის მიზეზებს ეხებოდა.

ზატულინის პასუხებში კარგად ჩანს ყველა ის შეუსაბამობა, ალოგიკურობა, მანიპულაცია და სპეკულაცია, რომელსაც 2008 წლის ომთან, სოხუმსა და ცხინვალთან მიმართებაში მოსკოვის პოზიცია შეიცავს.

“აქცენტი” ამ ინტერვიუდან თბილისისთვის აქტუალური ამონარიდების თარგმანს გთავაზობთ:

- 2008 წლის ომის მე-13 წლისთავისთვის გაერო-ს უშიშროების საბჭოს რიგმა წევრებმა გაავრცელეს მოსკოვისადმი მიმართვა მოწოდებით, ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ 2008 წლის შეთანხმებით ნაკისრი ვალდებულებების შესაბამისად, გაიყვანოს ჯარები აფხაზეთიდან და სამხრეთ ოსეთიდან, ასევე გაიწვიოს გადაწყვეტილება მათი აღიარების თაობაზე. როგორ უპასუხებდით მათ მოწოდებას?

- ეს რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული, მაგრამ მხოლოდ “მორიგე” განცხადებაა, რადგან ყველასთვის, მათ შორის, დარწმუნებული ვარ, ხელმომწერთათვისაც კი ნათელია, რომ არც ერთი სახელმწიფო, რომელიც თავს პატივს სცემს, არ დაიწყებს აღიარების გადაწყვეტილებების უკან გაწვევას სხვა ქვეყნების კარნახით, სხვების ულტიმატუმის საფუძველზე, ან რაც გენებოთ, ის დაარქვით ამას. მით უფრო არ მოხდება ეს იმ სახელმწიფოების კარნახით, რომელთაც არ ეუხერხულებათ, პერიოდულად ღიად გამოხატავდნენ რუსეთის მიმართ მტრულ დამოკიდებულებას ხან ერთ, ხან მეორე საკითხში.

მინდა, გიამბოთ, რომ ომამდე რამდენიმე თვით ადრე სახელმწიფო სათათბიროში “კონფლიქტის ზონებში (აფხაზეთში, სამხრეთ ოსეთში, დნესტრისპირეთში) არსებული ვითარების შესახებ” ჩემი მოხსენების საფუძველზე მივიღეთ რეკომენდაციები, რომელთა მიხედვით, თუ სახელმწიფოები, რომლებიც კონფლიქტის მხარეს წარმოადგენდნენ, მოლაპარაკებების ნაცვლად სამხედრო ძალას მიმართავდნენ, ჩვენ არ გამოვრიცხავდით, რომ სხვა არაფერი დაგვრჩებოდა, ამ არაღიარებული სახელმწიფოების აღიარების გარდა.

- ვერც ერთხელ ვერ მივიღე რუსეთის ხელისუფლების წარმომადგენლებისგან მკაფიო პასუხი კითხვაზე, რატომ არის დღემდე შეუსრულებელი მედვედევი-სარკოზის შეთანხმების პუნქტი ჯარების ომამდელ პოზიციებზე დაბრუნების შესახებ...

- მინდა, მივაპყრო თქვენი ყურადღება იმას, რომ არსებობს შედეგები. არსებობს შუალედური ფაქტები, დაკავშირებული იმასთან, როგორ ხდება ეს კონფლიქტი, რით დაიწყო იგი, რა მომენტიდან ჩაერთო რუსული ჯარი მოვლენებში. ის ხომ მაშინვე არ ჩართულა - მინიმუმ, მეორე დღეს ჩაერთო ცხინვალში ჩვენს სამშვიდობოებზე თავდასხმისა და ქართული ჯარის მიერ ცხინვალის დაკავების შემდეგ. აი, ამის შემდეგ იყო მთელი რიგი აქტები. ხოლო ის, რომ შუალედური შეთანხმების “ამოძრობას” ცდილობთ და რატომღაც მაინცდამაინც მისით ინტერესდებით, მაგრამ არ ინტერესდებით შედეგებით…

- მაგრამ ეს ხომ სწორედ ის შეთანხმებაა, რომლითაც დასრულდა ყველაფერი…

- ამ ისტორიის დასრულება იმაში მდგომარეობდა, რომ აქტიური საბრძოლო მოქმედებების შედეგისთვის რუსული ჯარი რეალურად, საქართველოს დედაქალაქის მისადგომებთან იდგა, მაგრამ უარი თქვა, გზა გაეგრძელებინა, შეწყვიტა საბრძოლო მოქმედებები და შემდეგ გავიდა ტერიტორიაზე, რომელიც სადღეისოდ ოფიციალურადაა აღიარებული სამხრეთ ოსურად და აფხაზურად. ჩვენ არ დავრჩენილვართ არც ფოთში, არც თბილისის მისადგომებთან… ასე, რომ როცა ამბობთ, “ჯარები არ გაგიყვანიათო”, რეალურად, ჩვენ ისინი გავიყვანეთ.

ამასთან, მინდა, თვალი აგიხილოთ და გაცნობოთ: ზოგიერთები საქართველოში - მაშინდელი ოპოზიციონერები ძალიან აღტკინებულები იყვნენ და დაჟინებით გვთხოვდნენ, გზა გაგვეგრძელებინა და დაგვემხო სააკაშვილის საძულველი რეჟიმი, თუმცა ჩვენ შიდა საქმეებში არ ჩავერიეთ.

- მაინც ვინ გთხოვდათ ამას?

- ისინი, ვინც იმხანად სააკაშვილის ოპოზიციას წარმოადგენდნენ. ახლა გვარების დასახელება არ მსურს და არც დაკითხვაზე ვარ, მაგრამ მერწმუნეთ, ეს ნამდვილად ხდებოდა.

საკითხს დავუბრინდები და ვამბობ, რომ ჩვენ ჯარები გავიყვანეთ. ისინი რომ იქ დარჩენილიყვნენ, სადამდეც მივიდნენ, რუსული დროშა დღეს იფრიალებდა როგორც ფოთის, ისე საკუთრივ საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული კიდევ ბევრი სხვა ქალაქის თავზეც.

- და ნანობთ, რომ მაშინ თბილისი არ დაიკავეთ?

- არა, ვთვლი, რომ ჩვენ შევასრულეთ სამხრეთ ოსეთის მოსახლეობის დაცვის, საფრთხის განეიტრალების მისია…

- და იგივე ფოთში რომელ მოსახლეობას იცავდით და ვისგან?

- ფოთში ჩვენ ვახდენდით ქართული ძალების მხრიდან კონტრშეტევის შესაძლებლობის ლიკვიდაციას – აი ამას ვაკეთებდით საბრძოლო მოქმედებების დროს. თქვენ რა, ფიქრობთ, ომის დროს, როცა საბრძოლო მოქმედებები მიდის, ვინმე ზის და არჩევს, აქ ფოთია, აქ - არაო? იმ მომენტში ფოთში იყო სამხედრო-საზღვაო და საჭირო იყო იმ საფრთხის ლიკვიდაცია, რომლის დეტონაციაც შეიძლებოდა, მომხდარიყო, ბატონი სააკაშვილის ემოციურობის გათვალისწინებით – იმ სააკაშვილის, რომელმაც ჩვენს სამშვიდობოებზე თავდასხმისგან თავი ვერ შეიკავა.

- მოდით, მაინც დავაზუსტოთ, რომ მედვედევი-სარკოზის შეთანხმება, რომლის საფუძველზეც საბრძოლო მოქმედებების აქტიური ფაზა შეწყდა, ამ დრომდე…

- მოდით, ჯერ იმაზე შევთანხმდეთ, რომ სიტყვა “შეთანხმება” რუსულ კანონმდებლობაში ნიშნავს საერთაშორისო აქტს, ხელმოწერილს ამ შემთხვევაში ლეგიტიმური, შესაბამისი უფლებამოსილებით აღჭურვილი პირის მიერ, რომელმაც, ამასთანავე, სახელმწიფო სათათბიროში რატიფიცირება გაიარა. ახლა კი მინდა, გაცნობოთ, რომ ის “შეთანხმება”, რომელზეც მიმითითებთ, არასოდეს ითვლებოდა შეთანხმებად – ეს იყო მხარეთა შუალედური მოლაპარაკება.

- მაგრამ რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტის ხელმოწერა მასზე ნამდვილად არის...

- დიახ, არის, მაგრამ იგი არ მოითხოვდა რატიფიცირებას, რადგან არ განეკუთვნება საერთშორისო სამართლებრივ აქტებს.

- პრეზიდენტის ხელმოწერის მიუხედავად?

- ეს იყო მხარეთა მიერ იმხანად მიმდინარე მოვლენებთან, კერძოდ, საბრძოლო მოქმედებებთან დაკავშირებით მიღწეული შუალედური მოლაპარაკება – სხვა არაფერი. და ის არსობრივად, შესრულებულია იმით, რომ ჩვენი ჯარები აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის საზღვრებთან გავიდნენ.

- დოკუმენტში მკაფიოდ წერია “ომამდელ პოზიციებზეო”, ანუ იმ პოზიციებზე, რომლებიც რუსულ ჯარს 7 აგვისტომდე ჰქონდა...

- და რა პრეტენზიები გაქვთ ამასთან? აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის ტერიტორიებზე მანამდეც იყვნენ რუსი სამხედროები, მაგალითად, სამშვიდობოების სახით...

- და “დამატებითები” გაჩნდნენ, არა?

- ყველაფერი, რაც ამჟამად აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთში ჩვენი სამხედროების ყოფნას ეხება, ეს ჩვენსა და ჩვენს მიერ აღიარებულ აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთს შორის შეთანხმებების შედეგია. იმედია, არ თვლით, რომ ეს ორმხრივი შეთანხმებები საფრანგეთის პრეზიდენტის ან კიდევ ვინმეს თანხმობით უნდა აღვასრულოთ! ჩვენ ორმხრივი შეთანხმებები გვაქვს, რომელთანაც არც ბატონ სარკოზის ესაქმება რამე, არც საფრანგეთის ამჟამინდელ პრეზიდენტს – ეს ყველაფერი უკვე წარსულშია.

- მაინც ვერ მიგიხვდით: ამბობთ, რომ შეასრულეთ შეთანხმება იმით, რომ გაიყვანეთ ჯარები თბილისის მისადგომებიდან და ფოთიდან, თუ ამბობთ, რომ არ ასრულებთ მას, რადგან მოქმედებთ სოხუმისა და ცხინვალის წარმომადგენლებთან მას შემდეგ გაფორმებული ახალი შეთანხმებების საფუძველზე?

- ჩვენ შევწყვიტეთ საბრძოლო მოქმედებები და სწორედ ეს წარმოადგენდა სარკოზისთან შეთანხმების არსს. ისიც მინდა, გითხრათ, რომ ეს, სხვათა შორის, სარკოზის მოთხოვნით არ მომხდარა – თავად ჩვენ, როგორც ვიცი, არც ვაპირებდით არც საქართველოს რუსეთთან მიერთებას, არც თუნდაც თბილისის შტურმს. მაგრამ იმისათვის, რომ ამ შემთხვევაში ამის დემონსტრირება მომხდარიყო, დიახ, ჩვენ შევჩერდით იმ ზღურბლზე, რომელზეც შესაძლებლად ჩავთვალეთ - საფრთხე ავაცილეთ აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთს, მერე კი დავბრუნდით ტერიტორიაზე.

ამის შემდეგ ბევრი რამ მოხდა, რამდენიმე წელი გავიდა, ამ ხნის განმავლობაში გავაფორმეთ შეთანხმებები აფხაზეთთან, სამხრეთ ოსეთთან ჩვენი ბაზების, ჩვენი სამხედროების შესახებ. რატომ გავაფორმეთ? - იმიტომ, რომ ქართულ მხარეს არ გაუფორმებია სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთთან არანაირი სამშვიდობო შეთანხმება, ის მათ არ აღიარებს. ცხადია, ამ პირობებში ხალხს იქ შიში აქვს, არ სურს, იცხოვროს 2008 წლის მსგავსი სამხედრო თავდასხმის რისკქვეშ.

- დღემდე არ არსებობს თანხმობა იმაზე, მაინც რა იქცა 2008 წლის ომის მიზეზად…

- იცით, ექსპერტებს, როგორც წესი, სრული თანხმობა არც ერთ საკითხში არ აქვთ, მით უფრო, თუ ისინი ერთმანეთთან კონკურენციაში არიან, – ეს ნორმალურია. მაგრამ არსებობს ჰაიდი ტალიავინის დასკვნა, მასში ნათქვამია, ვინ ვის დაესხა თავს და ეს დასკვნა ოფიციალური დოკუმენტია.

- მასში ისიცაა ნათქვამი, რომ რუსეთს მთელი რიგი მოქმედებები ჰქონდა ჩატარებული, რომ იყო პროვოკაციები...

- ვიმეორებ, მასში ნათქვამია, ვინ ვის დაესხა თავს, ამ საკითხში სწორედაც რომ სრული თანხმობაა და თავდამსხმელი საქართველოა.

- მაგრამ რუსეთიც ითვლება პასუხისმგებლობად, რადგან მან მოახდინა პროვოცირება…

- ის დაესხა ვინმეს თავს?

- მან მოახდინა პროვოცირება...

- ანუ, ის ფაქტი, რომ რუსეთის ფედერაცია იქ საკუთარ მოვალეობას ასრულებდა, საქართველოსთან მიმართებაშია პროვოკაციაა?

- მაპატიეთ და, საქართველო იყო და არის სუვერენული სახელმწიფო და თქვენც კი – რუსეთიც იმ მომენტისთვის სამხრეთ ოსეთს საქართველოს განუყოფელ ნაწილად აღიარებდით. თქვენ შეიჭერით საქართველოში და არა საქართველო რუსეთში, ასე არ არის?

- კიდევ ვიმეორებ: სამშვიდობოებს თავს დაესხნენ, ჩვენი სამშვიდობოები დაიღუპნენ ცხინვალში....

- მაგრამ მანამდე იყო შეიარაღებული ინციდენტები, რომელთა შედეგადაც ასევე იღუპებოდნენ ადამიანები, ხალხი მანამდეც იხოცებოდა!

- რა მნიშვნელობა აქვს, მანამდე რა იყო? მანიპულირებას ცდილობთ და უხერხულიც კია იმ ფონზე, რომ ცხინვალში ადამიანები დაიღუპნენ…

- უბრალოდ იმ დროს თავადაც ვიმყოფებოდი თბილისში და ძალიან კარგად მახსოვს, რომ ადამიანები 7 აგვისტომდეც იღუპებოდნენ..

- ცხინვალში თავდასხმის შედეგად ადამიანები დაიღუპნენ, სამშვდობოები დაიხოცნენ, რომლებიც იქ, სხვათა შორის, საქართველოს მიწვევით იმყოფებოდნენ, ორი მხარის მიწვევით. ესაა თავდასხმა სამშვიდობოებზე. და რის გამოგონებას ცდილობენ ახლა, როცა ეს უკვე ყველას მიერ ითქვა და ყველას მიერაა დადასტურებული?! თქვენ კი ცდილობთ, ყველაფერი აურ-დაურიოთ და გაიძახით, ექსპერტები არ ეთანხმებიან, ექსპერტები დავობენო…

- რატომ? ტალიავინის მოხსენება ხომ გაქვთ წაკითხული…

- იცით, თუ ექსპერტად თავად პრეზიდენტი სააკაშვილი გვევლინება, მაშინ ცხადია, სიმართლეს ვერ დავადგენთ. თუმცა მანაც კი უკვე მოასწრო იმის აღიარება, რომ დიახ, მართლაც აქვს გაცემული ასეთი მითითებები.

- მაგრამ ქართული მხარის მოქმედებაზე არაპროპორციული რეაქცია – ეს ციტატაა ტალიავინის მოხსენებიდან...

- ეს ტალიავინის აზრია.

- ისევე, როგორც ის, რომ ომი საქართველომ დაიწყო.

დიახ, დაიწყო.

- ანუ ორივე ტალიავინის ეკუთვნის და როგორ საზღვრავთ მაშინ, რომელია სწორი და რომელი არასწორი?

- აი ნახეთ: გერმანიამ ომი 22 ივნისს დაიწყო, მაგრამ რუსეთის მხრიდან იყო “არაპროპორციული რეაქცია” - გამოცხადდა სამამულო ომი, მაშინ, როცა შეგვეძლო კაპიტულირებაც.

- ვის ვის ადარებთ ახლა?

- მე ვგულისხმობ უცნაურ პასაჟს “ისინი თავს დაესხნენ, თქვენ კი არაპროპორციულად ირეაგირეთ”.

- მე ტალიავინის მოხსენებას ვციტირებ...

- ჰოდა, არ დასხმოდნენ და არც ჩვენ მოვახდენდით არანაირ რეაგირებას.

- ამას მას ეუბნებით – ქალბატონ ტალიავინის?

- მასაც და მათაც, ვინც ამ თვალსაზრისს იცავს. ჩვენ საქართველოს მშვიდობისთვის იძულების ოპერაცია ჩავატარეთ, შევასრულეთ ეს ფუნქცია, გავედით ამ ტერიტორიაზე და სამხრეთ ოსეთისა და საქართველოს ფარგლებს იქით ერთი მტკაველი მიწაც არ დაგვიპყრია. ასე, რომ, ვთვლი, რომ ყველაფერი სწორად გავაკეთეთ.

თუ რამეს ვნანობ, ისაა, რომ სამხრეთ ოსეთი და აფხაზეთი გაცილებით ადრე უნდა გვეღიარებინა და ეს რომ არ გავაკეთეთ, აი ამას ნამდვილად ვნანობ.