აქტუალურ პოლიტიკურ საკითხებზე ინტერვიუ ფილოსოფოს ზაზა ფირალიშვილთან.

– ბატონო ზაზა, მმართველ გუნდს ხშირად აკრიტიკებენ, მსუბუქად რომ ვთქვათ, უკრაინასთან დაკავშირებით არათანმიმდევრული პოზიციონირების გამო: ერთის მხრივ, საერთაშორისო არენაზე უკრაინას დავუჭირეთ მხარი, მეორეს მხრივ, გვესმის გზავნილები, რომ მაგალითად, „ომი უკრაინაშია“ და რომ თითქოს იქ, მათ შორის, საქართველოს ბედი არ წყდება და ა.შ. თქვენ როგორ აღიქვამთ ამ მიდგომას? რით არის განპირობებული?

– ბევრი მომენტია, ყველას გამოყოფა გამიჭირდება, მაგრამ მთავარი ისაა, რომ ჩვენი ხელისუფლება ცუდ დღეში აღმოჩნდა. როგორც ჩანს, მას უჭირს მკაცრი და მკაფიო პოზიციის დაკავება. ოპოზიციამ რამდენჯერმე მოუწოდა, „თუ მუქარა იყო, ჩვენც გაგვიმხილეო“. როგორ ჩანს, რუსეთის მხრიდან რაღაც არაფორმალური არხებით შეტევების ობიექტად იქცნენ – ეს ერთი მომენტია, რომელმაც ასე თუ ისე შეიძლება, გაამართლოს მათი ქცევა. მაგრამ სხვა მომენტებიცაა: დარწმუნებული ვარ, არსებობენ „ყოჩაღი“ ყმაწვილები, რომელთაც დიდი სურვილი აქვთ, ამ სანქციებით ისარგებლონ, რუსეთთან სავაჭრო ურთიერთობებით დიდი ფული გააკეთონ იმ გზით, რომ მას სავაჭრო არხები გაუხსნან. მიუხედავად იმისა, რომ უკრაინის ომის ამბავმა დაგვარწმუნა, რომ თურმე ბიზნესმენები შეიძლება, პრინციპულები და იდეურებიც იყვნენ (ბევრმა დატოვა რუსეთი), მოგეხსენებათ, ყველა ელემენტარულ წესიერებას არ იცავს. ამდენად, უკრაინელებს ამ მიმართულებით გარკვეული საბაბი და ალბათ, ინფორმაციაც აქვთ, მაგრამ არ ვარ დარწმუნებული, რომ ისინი სრულ სურათს ფლობენ. უკრაინის დაზვერვა ყოვლისმცოდნეობით არ გამოირჩეოდა, რომ მას შეეძლოს, ჩვენს სივრცეზე სრულად აკონტროლოს რა და როგორ ხდება. თუ ისინი ცნობებს სხვა ქვეყნებიდან იღებენ, ეს სხვა ამბავია. ნებისმიერ შემთხვევაში, ამ ბრალდებების შესახებ საკითხი მუდმივად უნდა დაისვას, უბრალოდ, ამათ [საქართველოს ხელისუფლებამ] ჩემს მოსასმენად კი არ უნდა გასცენ რაღაც პასუხი, მოსთხოვონ საბუთები, თუ მსგავსი არსებობს.

– ეს უკრაინის პოზიციონირებას ეხება, მაგრამ მე ვკითხულობ, ჩვენს პოლიტიკურ ლიდერებს რა უბიძგებთ მსგავსი კომენტარებისკენ? მაგალითად, გვახსოვს ირაკლი ღარიბაშვილის განცხადება, რომ ომი უკრაინაშია და რომ ჩვენ საფრთხე არ გვემუქრება...

– ამას არათანმიმდევრულობა აღარ ჰქვია და თუკი დღეს უკრაინელები ჩემი ქვეყნის ხელისუფლებას უბედავენ და ელაპარაკებიან როგორც უღირს არსებებს, ამაში დიდი წვლილი მიუძღვის ირაკლი ღარიბაშვილის განცხადებებს, რომ ომი უკრაინაშია და ჩვენ არ გვეხება, რომ უკრაინა ისჯება იმის გამო, რომ ნატო–ში უნდოდა შესვლა და ა.შ. თუ არ ვცდები, ეკონომიკის მინისტრმა თქვა, სანქციები ჩვენი ეკონომიკის განვითარებისთვის შანსიაო ... ცხადია, უკრაინის მხრიდან ბრალდებები უსაფუძვლოდ არ გაჩენილა და ამას ხელისუფლება, რა თქმა უნდა, არ აღიარებს.

– ამ კუთხით უამრავი „მარგალიტის“ გახსენება შეიძლება, მაგრამ რა განაპირობებს მათ პოზიციონირებას?

უკეთეს შემთხვევაში, განაპირობებს პოლიტიკური უუნარობა და უმეცრება, მაგრამ ეს, ვიმეორებ, უკეთეს შემთხვევაში. დაბეჯითებით თქმა გამიჭირდება – განსხვავებით უკრაინელებისგან, სადაზვერვო ინფორმაციას არ ვფლობ, მაგრამ ეს დეტალები იმავდროულად ძალიან ცუდ რამეებზე მიმანიშნებელიც რომ არის, ცხადია.

– რას გულისხმობთ?

– სწორედ იმას, რის შესახებაც უკრაინელები მიგვითითებენ, რომ იოლია, ხელისუფლებასა და რუსეთის წარმომადგენლებს შორის ფარული კავშირების არსებობა დავუშვათ. ჩვენი ხელისუფლების რიტორიკა ამგვარი დასკვნის გამოტანის საფუძველს იძლევა.

– რა რჯით, ამ შემთხვევაში ხმამაღლა მაინც რომ არ ისაუბრონ?

– აბა რა გითხრათ?! ამიტომაც ვახსენე, რომ პირველ რიგში, ეს პოლიტიკური უუნარობაა–მეთქი. წარმოვიდგინოთ, რომ ხელისუფლებაში დღეს გვყავს პრორუსული ძალა, რომელიც ყველაფერს აკეთებს საიმისოდ, რომ რუსეთს მოემსახუროს. ყველაფერ ამის გაკეთება შეიძლებოდა გაცილებით უვნებლად და ასეთი, მაპატიეთ, არც თუ გონივრული განცხადებების გაკეთებების გარეშე, ხმამაღლა რომ არ ეთქვათ, უკრაინა ისჯება და რომ ახლა ჩვენი ეკონომიკა განვითარდება იმით, რომ რუსეთი დასანქცირებულია და ა.შ.

– რჩება შთაბეჭდილება, რომ მმართველი გუნდი ომებით ტრავმირებული საზოგადოების შიშებზე კაპიტალიზებას ცდილობს კრიტიკის საპასუხოდ გამუდმებული გზავნილით, „ომი გინდათ?“. სამწუხაროდ, ჩვენს რეალობაში, თუ სუვერენიტეტის შენარჩუნება გსურს, როდესაც საქმე რუსეთს ეხება, ომი გინდა თუ მშვიდობა, არჩევანი ასე არ დგას. თქვენ რა შთაბეჭდილება გრჩებათ, რისთვის ამზადებენ საზოგადოებას?

– არ მგონია, რომ რუსეთთან ანშლუსზე, მიერთებაზე ოცნებობდნენ. როგორ გითხრათ, ზოგჯერ მეჩვენება, რომ გვინდა, რაღაც ღრმააზროვანი რამეები წავიკითხოთ იმაში, რაც არ არის ღრმააზროვანი. საკითხი მარტივად დგას: ბიჭები დაიბნენ და ხან იქეთ არიან, ხან აქეთ.

– ანუ რაღაც ზიგზაგისებური პოლიტიკის წარმოებას ცდილობენ?

– უნდათ, როგორღაც გაძვრნენ ამ სიტუაციაში. ომი რომ არ უნდათ, ეს გამართლებულია. ან ვის უნდა ომი?! მაგრამ ის, რომ ომი არ გსურს, შეიძლება, გამოხატო ისეც, როგორც ესენი გამოხატავენ – საკუთარი, ეროვნული და სახელმწიფოებრივი ღირსების შემლახავად და სრულიად სხვაგვარადაც – თავის დამცირების გარეშე. ამას ხშირად კაკუტას და ქუჩარას პოლიტიკას ვუწოდებ. გეხსომებათ, პოლიკარპე კაკაბაძეს ჰყავს „ყვარყვარე თუთაბერში“ ორი პერსონაჟი – ორი ბოგანო, რომლებიც მზად არიან, ნებისმიერს მოემსახურონ, ოღონდაც ლუკმა–პური ჰქონდეთ. დაუშვებელია, ასე იქცეოდეს ქვეყნის პოლიტიკა!

– არ ფიქრობთ, რომ მსგავს პოზიციონირებას თან ახლავს საზოგადოების დემორალიზების რისკი? უკრაინის მაგალითმა კი აჩვენა, თუ რა მნიშვნელობა აქვს საზოგადოების ნებას, დაიცვას თავი, გაწიოს წინააღმდეგობა ...

რა თქმა უნდა, დიახ. ეს მესმის, მაგრამ ერთი გარემოებაც არსებობს და ესეც გასათვალისწინებელია: საზოგადოება რომ დღეს ჩუმად არის და ისე მწვავედ რომ არ აღიქვამს ხელისუფლების ამ მძიმე ქცევას, ამაში დიდი წვლილი მიუძღვის „ნაციონალური მოძრაობის“ ფაქტორსაც. რადგან ალტერნატივა ერთია – ენმ, ამ პარტიამ კი ტრავმული კვალი დატოვა ჩვენს საზოგადოებაზე. მე იმედი მქონდა, რომ ეს 4–5 წელიწადში მოშუშდებოდა, მაგრამ ჯერ კიდევ მუშაობს და გავლენას ახდენს ადამიანების განწყობილებაზე.

– მაგრამ რამდენად სახელმწიფოებრვია მსგავსი პოზიციონირება, რაზეც ისინი ხშირად აპელირებენ?

– ვიმეორებ, სამწუხაროდ, ეს არ არის ის პოლიტიკური ძალა, რომელსაც შეიძლება, ღრმა სახელმწიფოებრივი აზროვნება მიაწერო. ყველა გამოკითხვა (მათ შორის, IRI–ის) მეტყველებს, რომ საზოგადოება ძალიან ცუდ დღეშია – დაახლოებით 60%–ს არჩევანი ვერ გაუკეთებია. ეს დრამატული ვითარებაა! ხელისუფლება რომ წასასვლელია, ყველას ესმის, მაგრამ არავინ იცის, ვინ შეიძლება, მოვიდეს და ის, ვინც მოსვლას აპირებს, არავის უნდა. ამ ვითარებაში ინარჩუნებს „ქართული ოცნება“ ძალაუფლებას, თორემ ამათ პოლიტიკურ აზროვნებაში მეორე და მესამე შრეების ძებნა საჭირო არაა. ფაქტია, რომ უუნარო ხალხია; ფაქტია, რომ მათი მმართველობა ქვეყანას პოზიტიურად შესაძლოა, რაღაცეებში დაემჩნა, მაგრამ „ნახტომები“ რაღაც არ მახსენდება. ისიც ფაქტია, რომ რუსული პოლიტიკის მიმართ მათი დამოკიდებულება მფრთხალია. მე მათ პრორუსულ ძალას ვერ ვუწოდებდი, ეს უფრო მშიშარა დამოკიდებულებაა: საკმარისია, ვიღაცამ თავისი ფარული არხებით დარეკოს და შეშინებულები არ შეუერთდებიან სანქციებს, ჩაშლიან ანაკლიის ღრმაწყლოვანი პორტის პროექტს და ა.შ.

– მმართველ გუნდში რუსეთთან მიმართებით თავიანთ მიდგომას რაციონალურ პოლიტიკას უწოდებენ...

– გაცილებით სუსტი იყო საქართველო 1990–იანი წლების დასაწყისში, როდესაც შევარდნაძე დაადგა ნატო–სთან დაახლოების კურსს და ნავთობსადენზე ჩამოაგდო ლაპარაკი, რისთვისაც ტერორისტული აქტი ორჯერ მოუწყვეს. იცით, როდესაც სახელმწიფოს სათავეში ხარ, მეტი სითამამე გმართებს.

– და ჩვენს მოცემულობაში როგორი პოზიციონირება იქნებოდა აღქმული სახელმწიფოებრივად?

– ეს რთული საკითხია და ასე უცებ ვერ გიპასუხებთ. მაგრამ ეროვნული ღირსება ისეთივე პოლიტიკური კაპიტალია, როგორიც ნებისმიერი სხვა რამ – გნებავთ ეკონომიკა, დიპლომატიური კავშირები ... ღირსება ქვეყნის ხერხემალია! ნებისმიერ შემთხვევაში, სახელმწიფოებრივ ღირსებას ასე არ შევლახავდი და აშკარაა, რომ ამ ბიჭებს არ ესმით, რა მნიშვნელობა აქვს სახელმწიფოებრივ ღირსებას იმისთვის, რომ ქვეყანა ფეხზე იდგეს!

– და ბოლოს, თქვენ საზოგადოებრივი აზრის კვლევები ახსენეთ. სანდოობაზე ბევრი დავობს, მაგრამ კვლევები გარკვეულ ტენდენციებს აჩვენებს. მაგალითად, IRI–ს ბოლო კვლევაში უცნაური მოცემულობა ფიქსირდება: გამოკითხულთა მნიშვნელოვანი ნაწილი ფიქრობს, რომ ქვეყანა არასწორი მიმართულებით ვითარდება, თუმცა პოლიტიკურ პარტიებს შორის, მართალია, ყველას დაბალი მხარდაჭერა აქვს, მაგრამ ყველაზე მეტი პროცენტული მაჩვენებელი „ქართული ოცნების“ სასარგებლოდაა. ეს როგორ აიხსნება?

ეს სამწუხაროდ, იმაზე მეტყველებს, რომ პარტიებს დაბალი ლეგიტიმაცია აქვთ, რომ პოლიტიკურ რელიეფზე ამომრჩეველს არ ეგულება ძალა, რომელსაც მიენდობოდა. რაც შეეხება „ოცნების“ დანარჩენებთან შედარებით მაღალ რეიტინგს, მას ერთადერთი სიკეთე აქვს, რომელსაც ამომრჩეველი როგორც ჩანს, უფასებს – ზოგადი სტაბილურობა: ბიზნესებს მასობრივად არ ართმევენ, თუმცა არც მისი განვითარების პირობებს ქმნიან, არც ისე მასობრივად ძალადობენ... ამ თვალსაზრისით შედარებით სტაბილური ვითარებაა და ამომრჩეველიც ჯერ კიდევ უფასებთ. თუმცა, საკმარისია, გამოჩნდეს ვინმე, ვინც ხალხს ახალ სახელმწიფოებრივ პერსპექტივას დაანახებს, რომ „ოცნებისგან“ „ბუნდღა“ აღარ დარჩება, რადგან მას არც მომხიბლავი იდეოლოგია აქვს, არც საერთაშორისო ავტორიტეტი... მანამდე კი რა გზით მივდივართ, მართალი გითხრათ, არც მე ვიცი. მეც პოზიტიური იმპულსის გამოჩენას ველი. ფაქტია, რომ ქართულ პოლიტიკაში ადამიანური რესურსების ძალიან დიდი დეფიციტია. შესაძლოა, არსებობენ კიდეც, მაგრამ ამომრჩეველი მათ მიმართ ბრმაა, მათ ვერ აღიქვამს.