საქართველოს პარლამენტმა "მინისტრის საათის" ფარგლებში საგარეო უწყების ხელმძღვანელ დავით ზალკალიანს მოუსმინა. დეპუტატებს უპირველესად რუს კოლეგა სერგეი ლავროვთან მისი შეხვედრის დეტალები აინტერესებდათ.    

ზალკალიანმა განაცხადა, რომ საქართველო რთული გეოპოლიტიკური გარდატეხის ზონაში იმყოფება, ამიტომაც ქვეყანაზე გლობალური პროცესების ზეგავლენა ძალზე მნიშვნელოვანია და ამ ვითარებაში მშვიდობიანი და რაციონალური საგარეო პოლიტიკის წარმოება ერთის მხრივ, ქვეყნის სტაბილური განვითარების მთავარი წინაპირობაა და მეორეს მხრივ, საოკუპაციო ხაზით გაყოფილ საზოგადოებებს შორის ნდობის აღდგენის ეფექტური ინსტრუმენტი.  

ოპოზიციის ბრალდება, რომ საქართველოს ხელისუფლებას საგარეო ურთიერთობების ვექტორი თანდათან დასავლეთიდან რუსეთზე გადააქვს, მინისტრმა კატეგორიულად უარყო:

„ახლახანს მოვისმინეთ ნატო–ს გენმდივნის სპეცწარმომადგენლის ჯეიმს აპატურაის მნიშვნელოვანი განცხადება, რომლის თანახმად, საქართველო ახლოსაა ნატო–ს წევრობასთან, როგორც არასდროს. ეს განცხადება საუკეთესო დასტურია იმისა, რომ ჩვენი ქვეყანა სწორედ ევროატლანტიკური მიმართულებით მიდის. ერთ–ერთი მთავარი მიმართულება ასევე არის ყველა ფორმატში ურთიერთობების გაღრმავება ჩვენს მთავარ პარტნიორ აშშ–სთან. ეს ეხება როგორც თავდაცვით, ისე ეკონომიკურ შემადგენლებს. გვსურს, ეკონომიკის სფეროში ურთიერთობები ისეთივე ინტენსიური იყოს, როგორც თანამშრომლობა უსაფრთხოების სფეროში. პარლამენტის მხარდაჭერით აშშ–ში გაგზავნილია წინადადება ორ ქვეყანას შორის თავისუფალი ვაჭრობის რეჟიმის დამყარების თაობაზე. სადღეისოდ საქართველო-აშშ-ის ურთიერთობები უმაღლეს ნიშნულზეა. საქართველო სარგებლობს აშშ–ის აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლებების ორპარტიული მხარდაჭერით, რაც გასული პერიოდის განმავლობაში აისახა როგორც უმაღლესი და მაღალი დონის ორმხრივი ვიზიტების დინამიკით, ასევე აშშ-ის საკანონმდებლო ხელისუფლების მიერ მიღებული მხარდამჭერი საკანონმდებლო აქტებით“.

მინისტრის მოხსენების დასრულების შემდეგ პლენარული სესია დიალოგის რეჟიმში გაგრძელდა. როგორც უმრავლესობის, ისე ოპოზიციის კითხვების უდიდესი ნაწილი ლავროვთან შეხვედრას ეხებოდა. ბუნებრივია, უფრო მწვავე კითხვები ხელისუფლების ოპონენტებისგან ისმოდა. „ნაციონალურო მოძრაობის» ერთ–ერთმა ლიდერმა სალომე სამადაშვილმა მინისტრს ჰკითხა, იყო თუ არა ეს შეხვედრა შეთანხმებული ვინმესთან "ქართული ოცნების" ლიდერ ბიძინა ივანიშვილის გარდა:

„მე მაინტერესებს შეხვედრის შეთანხმების დინამიკა: ეს პარლამენტთან და მთავრობასთან კონსულტაციების შემდეგ მოხდა? ყველას გვახსოვს დაცინვა ლავროვისა, რომლისგანაც, სხვათა შორის, შევიტყვეთ, რომ შეხვედრა თქვენი ინიციატივით შედგა და რომ შემდეგ დღეებში თქვენი კომენტარი «თავად შეხვედრაზე უფრო გრძელი იყო». მაინტერესებს, შეეხო თუ არა ამ შეხვედრაზე საუბარი ოკუპაციის თემას, რადგან რა აზრი აქვს მსგავს შეხვედრებს, თუ ეს საკითხი არ განიხილება?“.

საპასუხოდ მინისტრი ირწმუნებოდა, რომ შეხვედრა შვეიცარიელი შუამავლების ინიციატივით შედგა და დაახლოებით ნახევარ საათს გაგრძელდა:

„ეს შეხვედრა იყო  სწორი, დროული და აუცილებელი გადაწყვეტილება.  სრულად ვართ დარწმუნებული ამ გადაწყვეტილების სისწორეში და კიდევ რომ უკან დავბრუნდე, იგივე გადაწყვეტილებას მივიღებდი. მოლოდინი იყო, რომ რუსეთის ფედერაციისთვის გვეთქვა ყველა საკითხი გულწრფელად. განვმეორდები, მოლაპარაკებების შესახებ გადაწყვეტილება შემჭიდროებულ ვადებში, ჩვენს პარტნიორებთან კონსულტაციების შემდეგ იქნა მიღებული. ლავროვთან შეხვედრის ნიუ–იორკში, გაერო–ს გენასამბლეის ფარგლებში გამართვის მოტივი და ფაქტორი უკანონო "ბორდერიზაციის" მძიმე ტალღა გახლდათ, რომელსაც ბოლო სამი თვის განმავლობაში ვადევნებდით თვალს. მეორე მიმართულება – ეს რუსეთთან მოლაპარაკებების ფორმატების შესაძლო გადახედვაა და ესეც იყო განხილული. იყო სპეკულაცია, მსჯელობები ფორმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით, იგივე ჟენევის, „აბაშიძე-კარასინის“ ფორმატთან დაკავშირებით - იცვლებიან პერსონალიები და ხომ არ მოხდება ფორმატის დონის დაწევა, რაც ჩვენს ინტერესებში არ შედისო... ბუნებრივია, ვისთან, თუ არა  რუსეთის ფედერაციასთან, რომელიც ერთ-ერთი მონაწილეა ჟენევის ფორმატისა სხვა საერთაშორისო აქტორებთან ერთად, აუცილებელი იყო ამ საკითხებზე საუბარი?! ბუნებრივია, ჩემი მოლოდინი გამართლდა და დადასტურდა, რომ ფორმატის არანაირი ცვლილება  არ განხორციელდება“.

ზალკალიანის თქმით, საუბარი ასევე შეეხო რუსული მხარის ინიციატივით შეწყვეტილი საავიაციო მიმოსვლის საკითხს და მან აღნიშნა, რომ თუ ორ ქვეყანას შორის ავიამიმოსვლა აღდგება, თბილისი ამას მხოლოდ მიესალმება:

„ჩემი მხრიდან იყო პოზიტიური დამოკიდებულება საკითხთან დაკავშირებით, რადგან ფრენები, ხალხთა შორის კომუნიკაცია, ტურიზმის განვითარება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯია დეესკალაციისკენ“.

რაც შეეხება ლავროვთან შეხვედრის ფორმატს, რომელიც, როგორც არაერთგზის აღნიშნა ოპოზიციამ, «გასაიდუმლოებული» და «დამამცირებელი» იყო, როგორც მინისტრმა განმარტა, „საკითხი ოპერატიულად წყდებოდა“:

„ბუნებრივია, მე გავიარე კონსულტაციები საქართველოს პრემიერ–მინისტრთან. ლავროვის გარდა, კიდევ 38 სახელმწიფოს წარმომადგენლებს ვხვდებოდი. თან მახლდა საგარეო ურთიერთობათა საპარლამენტო კომიტეტის თავმჯდომარე სოფიო ქაცარავა და ვფიქრობ, კითხვები არ უნდა ჩნდებოდეს. რაც შეეხება სპეკულაციებს იმასთან დაკავშირებით, რომ შეხვედრის შედეგები რუსული მედიიდან შეიტყვეს, ეს სიმართლეს ასევე არ შეესაბამება. ქართულ ტელეარხებს მივეცი ინტერვიუ, ნიუ–იორკში საღამოს 10:00 საათი იყო, თბილისში კი – დილა, თუმცა ზოგიერთმა ტელეარხმა სიუჟეტი მაინც გაუშვა. პირველი კომენტარი შვეიცარიის საგარეო საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენელმა გააკეთა და დაადასტურა, რომ შეხვედრა არა ქართული მხარის, არამედ შუამავლის ინიციატივით ჩატარდა».

მთლიანობაში, ზალკალიანის თქმით, 12 წლის განმავლობაში უმაღლეს დონეზე დიპლომატიური კონტაქტების არარსებობის ფონზე რუსეთთან ურთიერთობებში სწრაფი გარღვევა მოსალოდნელი არ უნდა ყოფილიყო, თუმცა „რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრთან შეხვედრამ საერთაშორისო დღის წესრიგში საქართველოს საკითხის აქტუალიზება მოახდინა და ეს ამ შეხვედრის ერთ–ერთი მთავრი შედეგია“:

„ჩემი მთავარი მოლოდინი იყო, რომ მთავარ საკითხებზე ღიად და გულწრფელად გვესაუბრა. რა თქმა უნდა, მოლოდინი იმისა, რომ 12-წლიანი პასუხის შემდეგ რაღაც გარღვევა მოხდებოდა, არ გვქონდა. მაგრამ მოლოდინი იმისა, რომ თუნდაც ის, რომ პრევენციული ნაბიჯები იქნებოდა გადადგმული და ვფიქრობ, ეს შეხვედრაც დაგვეხმარებოდა იმაში, რომ კიდევ უფრო მომხდარიყო ჩვენი საკითხის აქტუალიზაცია საერთაშორისო თანამეგობრობის დღის წესრიგში, გამართლდა: ამ შეხვედრის შემდეგ ის გამოხმაურებები, რომლებიც ჩვენ გვქონდა ევროკავშირის, ეუთო-ს, აშშ-ის, გერმანიის და საგარეო საქმეთა სამინისტროების მხრიდან, ადასტურებს, რომ ამ შეხვედრით ჩვენი საკითხის აქტუალიზაცია მოხდა“.

„აქცენტმა» ზალკალიანის განცხადებების შეფასება რონდელის ფონდის ევროპული კვლევების ცენტრის დირექტორ კახა გოგოლაშვილს სთხოვა:

- დავიწყოთ მინისტრის განცხადებით იმის შესახებ, რომ აშშ-საქართველოს ურთიერთობები სადღეისოდ «უმაღლეს ნიშნულზეა». თავად აშშ-ში ამ საკითხზე განსხვავებული მოსაზრებებიც არსებობს. მაგალითად, ბაიდენის ცენტრის დირექტორ მაიკლ კარპენტერის შეფასებით, „საქართველო სადღეისოდ ამერიკულ რადარებზე არ არის და  ამ მიმართულებით აშშ-მა დიდი ნაბიჯი გადადგა უკან, განსაკუთრებით - ბოლო 2-3 წლის განმავლობაში“. თქვენ როგორ შეაფასებდით ორი პარტნიორი ქვეყნის ურთიერთობების ამჟამინდელ მდგომარეობას?

- ფორმალურად, აშშ–საქართველოს ურთიერთობები არის უმაღლეს ნიშნულზე, ყველა მიმართულებით გვაქვს მჭიდრო თანამშრომლობა, ვაშინგტონი ნატო–ში ჩვენი გაწევრიანების კუთხით ძლიერ მხარდაჭერას გამოხატავს და ა.შ. თუმცა არის პრობლემური საკითხებიც. მაგალითად, კონსულტაციები თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ აღარ გაგრძელდა (შესაძლოა, ეს ტრამპის საერთო პოლიტიკის ნაწილი იყოს: ის ცდილობს, მსგავსი ხელშეკრულებები აღარ დადოს). ზოგადადაც, პერსონალური ურთიერთობები ამერიკის ხელმძღვანელობასთან  2008 წლამდე სააკაშვილს უფრო ძლიერი ჰქონდა და ამერიკის მოტივაციაც უფრო ძლიერი იყო საქართველოს მიმართ. ეს ფაქტია. რატომ აღარ ხდება ეს დღეს - ალბათ, მარტო საქართველოს მოქმედ მთავრობას ვერ დავაბრალებთ, მაგრამ ყოველთვის იყო კრიტიკა, რომ მას აქტივობა აკლდა.

- დავით ზალკალიანმა განაცხადა, რომ რუს კოლეგასთან მისი შეხვედრა დროული და აუცილებელი იყო და რომ ამ შეხვედრით თბილისმა საერთაშორისო ასპარეზზე საქართველოს საკითხის აქტუალიზებას მიაღწია. ეთანხმებით ამ მოსაზრებას?

- მოხდა თუ არა საქართველოს საკითხის აქტუალიზაცია საერთაშორისო ასპარეზზე ლავროვთან შეხვედრით - მე ვერ გეტყვით. ზოგადადაც, ლავროვთან შეხვედრას შესაძლოა, არც არანაირი «გლობალური» შედეგი არ მოჰყვა. თუმცა შეიძლება, ეს შეხვედრა საჭირო იყო ბოლო დროს ცხინვალის ოკუპირებული რეგიონის მიმართულებით გამწვავებული ვითარების გათვალისწინებით. შესაძლოა, ამ კონტექსტში  მართლაც საჭირო იყო რაღაც კონსულტაცია...

- მაგრამ ეს გამწვავებული ვითარებაც ქართველი ძალოვანების მიერ წნელისში საპოლიციო საგუშაგოს გახნას მოჰყვა...

- დიახ... შეიძლება,  კონფლიქტამდე მიდიოდა საქმე [დე ფაქტო საზღვართან ბოლოდროინდელი გამწვავების ფონზე – რედ.] და ეს პროცესი შეჩერდა... ან შესაძლოა, ქართულმა მხარემ არ იცოდა, რას აპირებდნენ კიდევ რუსები და ამ ყველაფრის პირდაპირ მინისტრისგან მოსმენა სჭირდებოდათ. ..

- ხელისუფლების ოპონენტებმა კითხვები დაუსვეს მინისტრს ლავროვთან შეხვედრის ინიცირების დღემდე ბუნდოვან საკითხთან დაკავშირებითაც...

- რაც შეეხება შეხვედრის ინიცირების საკითხს, ქართულ მხარეს შეეძლო, ეთქვა, რომ ჩვენი ინიცირებული იყო შეხვედრა ამა და ამ საკითხების გამო, - ეს იქნებოდა უფრო სწორი და ვერ ვხედავ ვერანაირ პრობლემას იმაში, რომ ქართულ მხარეს მოეთხოვა შეხვედრა. ხოლო ერთგვარი თავის მართლება იმ «სოუსში», რომ «ამ შეხვედრას საერთაშორისო პარტნიორები ითხოვდნენ».... გაურკვეველია, მაგალითად, შუამავალი შვეიცარიის მხარე რატომ იქნებოდა ასე დაინტერესებული [ამ შეხვედრით – რედ.]. აქ ორი ვარიანტია: ან რუსებმა სთხოვეს, ან ჩვენ, მაგრამ ჩემი აზრით, ძნელად წარმოსადგენია, რუსებს ეთხოვათ, მათ ეს არაფერში სჭირდებოდათ ამ მომენტში, ჩვენ კი გვჭირდებოდა რაღაც საკითხების გარკვევა, მათ შორის - უსაფრთხოების კუთხითაც...

თუმცა ზოგადად, საგარეო პოლიტიკასთან დაკავშირებული ზოგიერთი საკითხების განსაჯაროების ვალდებულება ხელისუფლებას არ აქვს, ამას ითვალისწინებს კანონიც, ამიტომ ვერ მოსთხოვ პასუხს, რატომ არ განასაჯაროვა.

- რუსი მაღალჩინოსნების მხრიდან ბოლო პერიოდში რამდენჯერმე გაკეთდა განცხადებები ორ ქვეყანას შორის ფრენების აღდგენის წინაპირობებთან დაკავშირებით, გაიჟღერა საქართველოს პრეზიდენტის მხრიდან ბოდიშის მოხდისა და ზოგადად თბილისის მხრიდან «შემხვედრი ნაბიჯების» მოლოდინმა, თუმცა რა «შემხვედრ ნაბიჯებზეა» საუბარი – არ კონკრეტდება.  ვეცადეთ, ეს ქართულ მხარესთან გაგვერკვია, თუმცა როგორც პრემიერის სპეცწარმომადგენელმა რუსეთთან ურთიერთობების საკითხებში ზურაბ აბაშიძემ განგვიცხადა, რა ნაბიჯებს ელის მოსკოვი - ეს ამ ეტაპზე არც საქართველოს ხელისუფლებამ იცის - «იქნება შეხვედრა პრაღაში და გავარკვევთ, ფრენებისთვის რა არის საჭიროო». არადა,  იყო ზალკალიანი-ლავროვის შეხვედრა, მერე – ჟენევის საერთაშორისო მოლაპარაკებათა მორიგი რაუნდი...

- არ გამოვრიცხავ, რომ ჩვენებმა მართლაც არ იცოდნენ...

- და რას შეიძლება, ითხოვდეს რუსული მხარე? და რამდენად უღირს საქართველოს მისი მოთხოვნების შესრულება იმის გათვალისწინებით, რომ ავიამიმოსვლის შეწყვეტას საქართველოსთვის დამაქცეველი ზიანი არ მოუყენებია?

- შეიძლება, ვიაჩესლავ ვოლოდინის [რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროს სპიკერი – რედ.] განცხადება უფრო ერთგვარი დამადლების კუთხით გაკეთდა - «აი, ჩვენ ამას გავაკეთებთ და თქვენგან საპასუხო ნაბიჯს და მადლობას ველითო»... ან შეიძლება, ეს იყოს თხოვნა [რუსეთის მხრიდან – რედ.], რომ უკრაინის საკითხში არ გავაკეთოთ მხარდამჭერი განცხადებები, საერთაშორისო არენაზე რუსეთი ზედმეტად არ ვაკრიტიკოთ და ა.შ.

რაც შეეხება იმას, რამდენად შეიძლება, უღირდეს ამ დათმობებზე წასვლა საქართველოს, რომელსაც ფრენების აკრძალვამ არცთუ დიდი ზიანი მიაყენა, აქ დგას ასევე პოლიტიკური მიზანშეწონილობის საკითხი: ეს ფრენები  სამუშაოდ ან ნათესავების მოსანახულებლად რუსეთში წამსვლელ საქართველოს მოქალაქეებს უადვილებთ გზას. როგორც ჩანს, მთავრობისთვის ეს რაღაც თვალსაზრისით პოლიტიკურად გასათვალისწინებელია. გარდა ამისა, ეს ფრენები და ეკონომიკური ურთიერთობა იძლევა უსაფრთხოების გარკვეულ გრძნობასაც...

- ზოგადად როგორ შეაფასებდით სადღეისოდ რუსეთთან მიმართებაში საქართელოს მთავრობის პოლიტიკას?

- სადღესიოდ რუსეთთან მიმართებაში საქართველოს მთავრობის პოლიტიკა არის მცდელობა, კონფლიქტი არ განახლდეს, არ შემცირდეს ვაჭრობა, ტურისტების ჩამოსვლა, რუსეთში მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეები არ აღმოჩნდნენ დისკრიმინაციულ პირობებში; უნდათ, საფრთხეები მოიხსნას და დიალოგის რეჟიმი შევინარჩუნოთ, მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთი დღემდე აცხადებს, რომ ოკუპირებული რეგიონებიდან არც ჯარს გაიყვანს და არც მათ აღიარებას წაიღებს უკან.

ეს არის რბილი პოლიტიკა. დიახ, ერთის მხრივ, ეს შეიძლება, გაიგო: საქართველო პრაქტიკულად მარტოა, მიუხედავად იმისა, რომ პარტნიორები პოლიტიკურად გვერდში გვიდგანან, კონფლიქტის განახლების შემთხვევაში სამხედრო თვალსაზრისით მათი დახმარების იმედი არ გვაქვს. აგერ, სულ ახლახანს ვიხილეთ აშშ–ისა და სირიელი ქურთების ურთიერთობის მაგალითი: ვაშინგტონმა ისინი პრაქტიკულად მიატოვა და სამწუხაროდ, იქ უფრო მეტი ინტერესი აქვს შეერთებულ შტატებს, ვიდრე საქართველოს მიმართ... თუმცა შესაძლოა, ესეც ჩვენი ბრალი იყოს, რომ ინტერესი სათანადოდ არ გავაღვივეთ. მაგალითად, ტერიტორიული მთლიანობის, ოკუპაციის საკითხების მიმართულებით ჩვენი აქტივობა შემცირებულია გამომდინარე იქიდან, რომ რუსეთთან სხვა პოლიტიკა განვითარდა: 2012 წლიდან დაიწყო მათთან ორმხრივი მოლაპარაკებები და როგორც ჩანს, მათი მხრიდან იყო მესიჯები, «თუ გინდათ, რომ აღვადგინოთ ფრენები, ტურისტები გამოვუშვათ საქართველოში, თქვენი ღვინო ვიყიდოთ და ა.შ., მაშინ შეეშვით ჩვენს პირდაპირ და გამალებულ კრიტიკას საერთაშორისო ასპარეზზე». ჩემი გადმოსახედიდან ასეა - ერთის გამო დავთმეთ მეორე. რა თქმა უნდა, შეიძლებოდა, მეტი გაკეთებულიყო საქართველოს მიმართ საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღების კუთხით. ზოგადადაც, არის რაღაცეები, რაც არ უნდა დავთმოთ. მაგალითად, რუსი დეპუტატი გავრილოვი, რომელიც ოკუპაციას ამართლებდა, საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის სკამში რომ აღმოჩნდა: ეს არ ნიშნავდა იმას, რომ ჩვენ ტერიტორიის ნაწილი დავთმეთ, მაგრამ ეს იყო სიმბოლური აქტი, რომელმაც აჩვენა, რუსეთი სადამდეა გათავხედებული. მთავრობამ ამ დროს არ უნდა დაუშვას, რომ რუსეთს ასეთი «წითელი ხაზები» გადააკვეთინოს. შეიძლება, მასთან აწარმოო დიალოგი, მაგრამ ღირსება არ უნდა დათმო.

- იქნება თუ არა და როდის «პარტნიორების ინიციატივით» ლავროვთან კიდევ მსგავსი სპონტანური შეხვედრები – არ ვიცით. თუ იქნება, რა აზრის ბრძანდებით ამასთან დაკავშირებით?

- ფორმალურ თუ არაფორმალურ ფორმატებში რუსეთისა და საქართველოს პირველ დიპლომატებს შორის რეგულარული შეხვედრები არ უნდა გაიმართოს, რადგან როგორც ჩანს, რუსული მხარე არანაირ დათმობებზე წამოსვლას არ აპირებს და ასეთ ვითარებაში ეს უკვე დიპურთიერთობების აღდგენის ტოლფასი იქნება.