როგორ ანადგურებდნენ მომავალს
სერგეი სოკოლოვი
25 წლის წინ დაიწყო ჩეჩნეთის პირველი ომი, რომელმაც რუსეთი შეცვალა. ტანკები და რაკეტები პოლიტიკის ელემენტებად გადაიქცა, ხელისუფლება კი პირველად გაემიჯნა ჯარისკაცებს.
1994 წლის 11 დეკემბერს რუსეთის პრეზიდენტი მოვალეობის შემსრულებელმა ბორის ელცინმა ხელი მოაწერა #2169 ბრძანებულებას “ჩეჩნეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე კანონიერების, წესრიგისა და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ზომების შესახებ”. ასე დაიწყო ოფიციალურად პირველი ჩეჩნური ომი, რომლის მსხვერპლთა ზუსტი რაოდენობა ამ დრომდე უცნობია. ისევე, როგორც უგზო-უკვალოდ დაკარგულთა, ტყვეობაში დაღუპულთა რიცხვი. მოსკოვის ღვთისმშობლის სახელობის სასაფლაოზე საფლავები ჯერ კიდევ უსახელოა.
… 1995 წლის იანვარი. მოზდოკის სამხედრო აეროპორტი. საკმარისია, ჰუმანიტარული დახმარებით დატვირთული КамАЗ-იდან ჩამოხტე- და მუხლამდე ტალახში ეფლობი. ჯარისკაცთა კარვები გათბობისა და ელექტროენერგიის გარეშე, ულეიბო რკინის საწოლებზე პირტიტველა ჯარისკაცები არიან მიყრილები ჯერაც უსამხრეო “შინელებში”. გროზნოს მხრიდან ცა ცეცხლის ალშია გახვეული…
აეროდრომის საკონტროლო-გამტარ პუნქტთან კი საავტომობილო ბანაკია. მოძველებული “ჟიგულებისა” და “მოსკვიჩების” სანომრე ნიშნები რუსეთის მთელს ტერიტორიას მოიცავს: მოსკოვი, ურალი, ციმბირი, ვოლგისპირეთი… ეს მამები და დედებია, რომლებიც შვილების საძებნელად ჩამოვიდნენ. როგორც კი კოლონა შლაგბაუნს გასცდება, ათასობით ქალი და მამაკაცი ტალახში მიექანება, ბორბლებს უვარდება ამაო იმედით, შვილები სასაკლაოზე არ გაუშვას.
ეს ყველაფერი ამ დრომდე მესიზმრება.
25 წელი გავიდა. ერი, რომელსაც დიდი სამამულო ომის დასრულებიდან ყველაზე მეტად “გამეორების” ეშინოდა, ახლა ომს ჩვეულ ყოველდღიურობად აღიქვას. და ამაში სწორედ პირველი ჩეჩნურია დამნაშავე.
ომი ზოგადად ყველაფერს ცვლის: ადამიანურ აღქმასაც, სინდისსაც, იდეოლოგიასაც, პოლიტიკურ პრიორიტეტებსაც. 1994 წლის დეკემბრიდან იწყება ათვლა ახალი რუსეთისა – იმ ქვეყნისა, რომელშიც დღეს ვცხოვრობთ.
სწორედ მაშინ – ჯერ კიდევ ბრძანებულების ხელმოწერამდე – შედგა ტრაგიკული პრემიერა “იხტამნეტისა” [«ихтамнет» - “ისინიიქარარიან”, რუსეთის ამჟამინდელი ხელისუფლების ცნობილი ნარატივია, რომელსაც მუდმივად იმეორებს პლანეტის ამა თუ იმ წერტილში დაქირავებული არაფორმალური რუსული სამხედრო შენაერთების წევრთა არალეგალური აღმოჩენის შემთხვევებში]. სწორედ იმ დროს, როდესაც “ჩეკისტების” მიერ გადაბირებული კანტემიროვის და ტამანის დივიზიების უსაბუთო და განმასხვავებელი სამხედრო ნიშნების არმქონე ჯარისკაცები 1994 წლის 26 ნოემბერს ჩეჩნეთში ჩავიდნენ “დასახმარებლად”. სატანკო კოლონა, რომელსაც სახმელეთო მხარდაჭერა არ გააჩნდა ცოცხლად დაიწვა,
ისევე, როგორც შემდგომში – ოფიციალური ფედერალური შეიარაღების ნაწილები, რომლებიც საახალწლო ღამეს გროზნოს შტურმზე აქტუალური რუქების, ზურგის გამაგრებისა და ზოგადად იმის ელემენტარული აღქმის გარეშე წავიდნენ, სად იმყოფებოდნენ ისინი, რისთვის და რა მიზნით. დაღუპულებს მერე დიდხანს ღრღნიდნენ შემთხვევითი ტყვიებით დაჭრილი, გააფთრებული ძაღლების ხროვები.
სახელმწიფოს სჭირდებობა შედეგი. ჯარისკაცები რესურსი იყო. დაღუპულებს, უგზო-უკვალოდ დაკარგულებსა და ტყვედ ჩავარდნილებს დედები, უფლებადამცველები და ოფიცერთა ჯგუფი ეძებდნენ, მათ შორის – პოლკოვნიკი ბენჩარსკი, მაიორი იზმაილოვი, პოლკოვნიკი პილიპენკო. ის იზმაილოვი, რომელიც შემდგომში ჯარიდან გაუშვეს.
… სოფელი გეხი-ჩუ, სკოლის ყოფილი დირექტორის, იმ დროს კი უკვე საველე მეთაურის სახლი. დიდ ტელევიზორთან თავი მოიყარეს ბავშვებმა, შეიარაღებულმა მებრძოლებმა და ფაფახიანმა მოხუცებმა. უყურებდნენ მულტფილმ “ტომი და ჯერის”, იცინოდნენ. მე კი თვაკს ვერ ვწყვეტდი სამხედრო ბილეთების გიგანტურ შეკვრას. ეს დაღუპულებისა და ტყვედჩავარდნილების დოკუმენტები იყო. როგორც სკოლის ყოფილმა დირექტორმა ისტორიკოსმა მითხრა, ამ ადამიანებით არავინ ინტერესდებოდა. ოფიცრები დახვრიტეს, ცოცხლად გადარჩენილი ჯარისკაცები კი ჩეჩენმა მებრძოლებმა თავად გაიყვანეს ჩეჩნეთიდან. ეს ხომ პირველი ჩეჩნური იყო – იმ დროს ტყვეებით დიდად არავინ ვაჭრობდა,
განგაში: სოფლის დასაწყისში რუსი ჯარისკაცი გამოჩნდა. გამხდარი ბიჭი იმ ნაწილიდან, რომელმაც დასახლებული პუნქტი “წმენდისთვის” მოაქცია ალყაში, საკუთარი ფეხით მოვიდა – პურის სათხოვნელად. ორი გაატანეს, მიუხედავად იმისა, რომ ხვალ ის მათ ხოცვას აპირებდა ან თავად მას მოკლავდნენ.
