სამზე მეტთვიანი ტყვეობის შემდეგ ცხინვალის ოკუპირებული რეგიონის დე ფაქტო ხელმძღვანელმა ანატოლი ბიბილოვმა ახალგორის მკვიდრთ ულტიმატუმი წაუყენა, „გინდ დარჩით, გინდ წადითო“, ხოლო რაიონში შექმნილ უმწვავეს ჰუმანიტარულ კრიზისზე დასმული კითხვები ოფიციალური თბილისზე გადაამისამართა - «წნელისის საგუშაგოს გახსნის პროვოკაციით დაიწყო ეს ყველაფერი და მას მოჰკითხეთო». თავად თბილისში ამბობენ, რომ ამოქმედებულია ყველა საერთაშორისო ბერკეტი, მაგრამ ფაქტია, რომ ამის შედეგები ამ დრომდე არ ჩანს. არადა, ოკუპირებულ რაიონში დატყვევებული ახალგორელებიდან ორი სამედიცინო მომსახურების მიუღებლობის მიზეზით უკვე დაგვეღუპა და ამასთანავე, სულ უფრო რეალური ხდება საფრთხე, უმწვავესი კრიზისის ფონზე ოკუპირებული რეგიონი ქართული მოსახლეობისგან დაიცალოს. კონკრეტულად რა გეგმა აქვს საქართველოს ხელისუფლებას კრიზისთან გასამკლავებლად და მოსახლეობის მხარდასაჭერად, ამუშავებს თუ არა იგი რაიმე ახალ მექანიზმებს, უცნობია. „აქცენტმა“ ამ კითხვებით შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის აპარატს დღესაც მიმართა და პასუხს მიღებისთანავე შემოგთავაზებთ. მანამდე კი არსებული კრიზისიდან გამოსვლის შესაძლო გზებზე, ოკუპირებულ ტერიტორიებზე ქართული მოსახლეობის შენარჩუნების მნიშვნელობაზე, ამ პროცესებში რუსულ ფაქტორზე და სხვა საკითხებზე ყოფილ სახელმწიფო მინისტრს, კონფლიქტოლოგ პაატა ზაქარეიშვილს ვესაუბრეთ.

პაატა ზაქარეიშვილი: როგორც გალის, ისე ახალგორის რაიონში ეთნიკური ქართველების ყოფნა მნიშვნელოვანია, რადგან ეს სამშვიდობო პროცესს უწყობს ხელს. ვერც ერთ კონფლიქტურ ზონაში – ყარაბაღში, კოსოვოში, კვიპროსზე ვერ ნახავთ, რომ ვთქვათ, მოწინააღმდეგე მხარის ტერიტორიაზე მეორე მხარის მოსახლეობა ცხოვრობდეს. ეს დიდი მონაპოვარი და სერიოზული რესურსია მომავლისთვის. ამიტომ ჩვენ ხელი უნდა შევუწყოთ, რომ ეთნიკური ქართველები ცხოვრობდნენ როგორც სამხრეთ ოსეთის, ისე აფხაზეთის ტერიტორიებზე. გარდა ამისა, ჩვენ მათი უფლებების დაცვას ისე უნდა ვცდილობდეთ, რომ ადგილობრივი დე ფაქტო ხელისუფლებები ამ მოქალაქეებში თავის მოსახლეობას ხედავდნენ. გუშინდელი ფაქტი [ბიბილოვის მიერ ახალგორელებთან შეხვედრაზე გაკეთებული განცხადებები] შემაშფოთებელია: დე ფაქტო ხელისუფლებამ აღიარა, რომ ხალხი, რომელიც დარჩა ახალგორში, მიუხედავად იქ არსებული რეჟიმისა, აჰყავს მძევლად. ნაცვლად იმისა, რომ ამ ხალხს იყენებდეს, როგორც რესურსს, თქვას, რომ „ჩემთან ქართველები ცხოვრობენ, ხელს ვუწყობთ მათ აქ ყოფნას, კარგად ვცხოვრობთო“... წინა დე ფაქტო მმართველები – კოკოითი, თიბილოვი ყოველთვის ამბობდნენ, „ჩვენ ქართველებს არაფერს ვერჩით, პირიქით, საქართველოსგან გვაქვს პრობლემები; ქართველებს აქვთ უფლება, გადაადგილდნენ, თბილისში ჩავიდნენ; ოსებზე უარესად არ ცხოვრობენო“ და ა.შ. – ამით თავს იწონებდნენ. გუშინდელმა შეხვედრამ კი აჩვენა, რამდენად ფარისევლური ყოფილა ეს ყველაფერი. სწორია თუ არა, წნელისის საკითხი პოლიტიკურია და მოსახლეობას მასთან კავშირი არ აქვს, მით უფრო, რომ წნელისის საგუშაგო ძალიან შორსაა ახალგორიდან. ვინაიდან ამ პოლიტიკურ საკითხს ვერ აგვარებს თბილისთან, მძევლად აჰყავს [დე ფაქტო ხელისუფლებას] საკუთარი მოსახლეობა, როგორც ტერორისტებს აჰყავთ მძევლები, ხელისუფლებას რომ თავისი მოთხოვნები შეასრულებინონ. ეს სრული უმეცრება და აბსურდია! როდესაც მათთან დე ფაქტო არჩევნები ტარდებოდა, ჩადიოდა [ბიბილოვი] ამ ხალხთან [ახალგორში] და სთხოვდა ხმებს, „მომეცი ხმა, გავიმარჯვებ არჩევნებში და თქვენს ინტერესებს დავიცავო“ – ეს არის არჩევნებში მონაწილეობის ტიპიური ფორმა, გუშინ კი რა უთხრა მოსახლეობას? – „თქვენს მიერ არჩეული კი ვარ, მაგრამ ჩემი პირობები მაქვს: დაელაპარაკეთ თბილისსო“ - მათი გადასახედიდან, სხვა ქვეყანას. იმდენად არ აქვთ წარმოდგენა, რა არის სახელმწიფო, რომ მათ დამოუკიდებლობაზე ლაპარაკიც კი სასაცილოა, რომ არა ხალხის გაჭირვება. უკვე დაიღუპა ავადმყოფობით ორი ადამიანი, რომლებმაც ვერ მოახერხეს თბილისში გადმოსვლა. ამას შეეწირა ვაჟა გაფრინდაშვილის თავისუფლებაც. ყველაფერი ერთი მოვლენის ნაწილია და მხოლოდ და მხოლოდ იმიტომ, რომ ბიბილოვი თავის საკითხებს ვერ აგვარებს თბილისთან.

- დე ფაქტო ხელისუფლების თვალით შევხედოთ სურათს: გვიყენებენ პრეტენზიას, «რით ვერ გაიგეთ, რომ დამოუკიდებელი სახელმწიფო ვართო?» და როდესაც ამ პირობებში საკუთარი მოსახლეობით აშანტაჟებ «სხვა სახელმწიფოს», საკუთარ მოსახლეობას უქმნი გაუსაძლის პირობებს, ეს რა სახის მიდგომაა, რა არის მიზანი და რა გზავნილია შენივე ოსი მოსახლეობისთვის?

- ამით ფარავენ საკუთარ უსუსურობას. ამას აკეთებდა სტალინი, როდესაც გაასახლა მაჰმადიანი მესხები საქართველოს ტერიტორიიდან თურქეთთან შესაძლო კავშირის მოტივით. ასეთ დროს აჰყავთ მძევლად მოწინააღმდეგე მხარის მონათესავე ჯგუფები. მგონია, რომ სტალინის პერიოდი წარსულს ჩაბარდა, ის ითვლება სამარცხვონიდ და აი, დღეს ბიბილოვი მშვენივრად ჰბაძავს სტალინს, როდესაც საკუთარ მოსახლეობას მოწინააღმდეგე მხარისგან პოლიტიკური დათმობების მიმართულებით ინსტრუმენტად იყენებს. არადა, მას აქვს სხვა ბერკეტები მოსკოვის, ჟენევის და უამრავი სხვა საშუალებით, თავისას მიაღწიოს. როგორ შეიძლება, ხალხის ჯანმრთელობით, ბოლოს და ბოლოს, სიცოცხლით ივაჭრო?! ეს სრული ტერორიზმია!

რაც შეეხება ოს მოსახლეობას, ეს არის გზავნილი, რომ ის უუნარო მმარველია და არ შეუძლია არჩევნების დროს გაცემული დაპირების შესრულება: ნაცვლად მათი უფლებების დაცვისა, მათივე უსაფრთხოების ხარჯზე სხვა მიზნების მიღწევას აპირებს. ეს აშკარად აჩვენებს, რომ მან თბილისთან საერთო ენის გამონახვა ვერ მოახერხა.

- თქვენ ფართო სანაცნობო გყავთ ოკუპირებულ ტერიტორიაზე. რა დამოკიდებულება აქვთ მათ საკითხისადმი , გვქონიათ ამ თემაზე საუბარი?

- ეს გუშინდელი მოვლენებია და ამ თემაზე ჯერ საუბარი არ გვქონია, თუმცა „ფეისბუქში» იყო რამდენიმე გამოხმაურება, რომ „ეს მიუღებელია და არ შეიძლება, საკუთარ მოსახლეობას ასე ეპყრობოდე“. მგონია, რომ ამაზე ატყდება ხმაური. დარწმუნებული ვარ, მათთვის, ვისაც მე ვიცნობ, ეს ყოვლად მიუღებელია, რადგან მათ არაერთგზის უთქვამთ, „არ შეიძლება ჩვენი მოსახლეობის მძევლად აყვანაო“. ეს განწყობა არის როგორც აფხაზეთში, როდესაც გალელებს ავიწროებენ, ისე ცხინვალის მიმართულებითაც. ბიბილოვს ახალგორის მოსახლეობის მიმართ ფარისევლობა ადრეც არაერთგზის გამოუვლენია და ოსები, რომლებიც სამომავლოდ დამოუკიდებლობაზე ფიქრობენ, თუმცა ამაში ეჭვი ეპარებათ, ამბობენ, რომ „მოსახლეობას, რომელმაც შენთან ცხოვრება აირჩია, ასე არ უნდა ექცეოდე“.

- ფიქრობთ, რომ ბიბილოვი ამ გადაწყვეტილებაში დამოუკიდებელია?

- გუშინდელ სხდომაზე [ახალგორელებთან შეხვედრაზე] ძალიან ბევრი რუსი სამხედრო იმყოფებოდა (სამხედროები, რომლებიც ადგილზე მსახურობენ) და ეს სხდომაზე დამსწრეთათვის თვალშისაცემი იყო. ხოლო რუსების იქ ყოფნა ბევრისთვის, მათ შორის ჩემთვის მიმანიშნებელია იმისა, რომ მათ მოსახლეობის განწყობა აინტერესებთ, რადგან მათ, როგორც საოკუპაციო ძალებს, წესრიგი და სიმშვიდე სჭირდებათ და არა არეულობა, რაც საოკუპაციო რეჟიმის განხორციელებას უშლის ხელს. ამდენად, რაც მე იგივე ვაჟა გაფრინდაშვილის კონტექსტიდან გამომდინარე ვიცი, რუსეთში არ არიან ბედნიერები ბიბილოვის მსგავსი თავნებური ქცევებით. ჩვენთან საზოგადოებაში კი არსებობს განცდა, რომ ამ ყველაფერს რუსეთი მართავს, მაგრამ არის რაღაცები, რისი მართვაც რუსეთს არ უნდა, მას უნდა წესრიგი და სიმშვიდე. საგარეო პოლიტიკას, ბაზებს, ძალოვანი სტრუქტურების მუშაობას, ტრანსპორტს, გზას და ა.შ. უშუალოდ რუსები აკონტროლებენ, ხოლო მოსახლეობასთან ურთიერთობას როგორც აფხაზეთის, ისე სამხრეთ ოსეთის მიმართულებით, როგორც წესი, ადგილობრივ მმართველობას აბარებენ და როდესაც ეს უკანასკნელები „დაუკრეფავში“ გადადიან, ავლენენ უკმაყოფილებას. როგორც ვიცი, გაფრინდაშვილთან მიმართებითაც იყო რუსეთიდან არაერთი მესიჯი, რომ მათთვის „მიუღებელია ამ ფორმით ამ ადამიანის დაკავება“, რადგან ეს ანგრევს განწყობას, რომ რუსეთი სიტუაციას აკონტროლებს. უამრავი მონაცემით ჩანს, რომ ექიმის დაკავება რუსეთის ინტერესში არ იყო.

ბევრი ამბობს და მეც ვეთანხმები, რომ გუშინდელ შეხვედრაზე მათ [რუსების] განწყობაში კმაყოფილება არ ჩანდა, „რა მაგარი ყოფილა ბიბილოვი და როგორ გაუმკლავდა ქართველების გამოწვევასო“. როცა მსგავს რამეს ვამბობ, ჰგონიათ, რომ რუსებს ვიცავ. რუსებს თავიანთი საშინელი ამოცანები აქვთ, მაგრამ როგორც ახლა ჩანს, ის, რაც ხდება ახალგორში ბიბილოვის თავნებობა უფროა. რუსეთსაც სურს, რომ არ «გამოაჭენონ», როგორც ეფექტური მმართველი, რომელსაც ბიბილოვზე ჰუმანიტარული საკითხების მიმართულებით ზემოქმედება არ შეუძლია. ვფიქრობ, გუშინდელი სცენის, ბიბილოვთან მოსახლეობის დაპირისპირების შემდეგ პოზიციები გადაიხედება და მომხდარი რუსეთს აფიქრებინებს, რომ საჭიროა ჩარევა, რათა განიმუხტოს სიტუაცია და გაიხსნას გამყოფი ხაზის გზები. იმედია, იგივე ჟენევის თანათავმჯდომარეები და სხვები მოახდენენ რუსეთზე გავლენას.

- თქვენ ბრძანეთ, პროცესებმა აჩვენა, რომ რუსეთი აქამდე არ ერეოდა და ახლა მოუწევს ჩარევაო...

- ჩარევა ნებისმიერ შემთხვევაში მოუწევს. ეს აჩვენა გუშინდელმა პროცესებმა.

- ხომ არ ფიქრობთ, რომ ეს შეიძლება, უკვე რუსეთის მხრიდან მორიგი სავაჭრო თემა გახდეს საქართველოსთან?

- არ გამოვრიცხავ. ჯერ ჩაერევა და პროცესების რაღაც განვითარებას შეუწყობს ხელს და შემდეგ ამას ფასს დაადებს.

- მესმის, თეორიულად ვსაუბრობთ, მაგრამ რა შეიძლება, იყოს სავაჭრო თემა?

- «მოთოკეთ თქვენი აგრესიული რიტორიკა» – შეიძლება, ეს იყოს. „ხომ ხედავთ, არ მომეწონა და ჩავერიე; არ მომეწონა და ვთქვათ, ვიღაც განთავისუფლდა, მე სასარგებლო ვარო“. რუსეთი უცხოელების წინაშე ჩაიწერს ქულებს, როგორც «სასარგებლო პარტნიორი». რუსეთს აწყობს, საერთაშორისო საზოგადოების თვალში ჩანდეს, როგორც მშვიდობისმყოფელი და არა მხოლოდ ჩვენი, არამედ უკრაინის, სირიის მიმართულებით, ლიბიაში გადაჰყავს ჯარები, აფრიკაშიც თავისი ინტერესები გააჩნია. ანუ, რუსეთი ყველგან ცდილობს, ვითომდა მშვიდობისმყოფელი იყოს, ქმნის ამ ლეგენდას და ამ ლეგენდას აწყობს, თუ ის ადგილზე დაძაბულობას დაარეგულირებს. ის მსოფლიოს ეტყვის, „მე დადებითად ვერევი პროცესებში და დამიფასეთო“, დასავლეთი კი ჩვენ გვეტყვის, „რა გინდათ, ხომ დაგეხმარათ რუსეთიო?!“ – ამდენად, შესაძლოა ამ მიმართულებით «დაგვამადლოს» და ჩაიწეროს ქულები.

- გარდა ამისა, ეს ალბათ, ერთგვარი გზავნილი იქნება კონტროლირებად ტერიტორიაზე მცხოვრები მოსახლეობისთვის და მნიშვნელოვანია მათთვის ინფორმაციის სწორად მიწოდება...

- დიახ. საქართველოში არსებობენ პრორუსული ძალები, რომლებიც ამბობენ, რომ რუსეთთან ურთიერთობა საჭირო და კარგია. ისინიც ქულებს ჩაიწერენ, „ხომ ხედავთ, რუსეთის გარეშე საქმე არ გამოსწორდაო“. სამწუხაროდ, რუსეთი დღეს როგორც საქართველოს კონტექსტში, ისე მსოფლიოში დადებით ლეგენდას «კერავს» და იმედია, ეს არ გამოუვა. თუ ჩვენ გვინდა, რომ რუსეთი ჩაერიოს პროცესებში და სხვა გზა არ არის, თუ ჩვენ გვინდა, რომ გაიხსნას გზები და რაც შეიძლება, სწრაფად გათავისუფლდეს გაფრინდაშვილი, ამ ფონზე რუსეთს შეუძლია, ქულები ჩაიწეროს და ქართული საზოგადოების იმედია, მცირე, მაგრამ მაინც ნაწილს შეუქმნას ილუზია, რომ „სხვები არაფერს აკეთებენ, თავად კი აკეთებს“.

- და ამ კრიზისიდან გამოსვლის ალტერნატიულ გზას რაში ხედავთ?

- ამ ხელისუფლების პირობებში ვერც ვერაფერს ვხედავ. არჩევნების წინ არიან. ისედაც ძალიან უჭირთ პროცესების მართვა, არჩევნების წინ კიდევ მეტად გაუჭირდებათ. მათ არ ჰყავთ თამამი პოლიტიკოსები, რომლებიც პირდაპირ კონტაქტზე გავიდოდნენ ოსურ მხარესთან და ვთქვათ, ეტყოდნენ, „კარგით რა, რაც მოხდა, მოხდა“. კარგი არაფერი ხდება, მე თავად მომიწია ასეთ პროცესებში ყოფნა და როგორც წესი, მათ ეს ესმით.

ჩვენი პრობლემა ისაა, რომ მათ არ ველაპარაკებით, როგორც მხარეებს და ყველაფერზე მოსკოვზე გავდივართ. ბიბილოვმა კი გვითხრა, „მოსკოვზე გადიხართ? კი ბატონო, ნახავთ, რას მიიღებთ აქო“. მათზე არგასვლით რუსულ პოზიციებს ვაძლიერებთ, რაც ახლა მკაფიოდ თვალშისაცემია. ყველაზე ნორმალურია, არსებობდეს ადამიანი, რომელსაც ენდობიან ოსური და აფხაზური მხარეები, ის გავიდეს პირდაპირ კონტაქტზე და უთხრას, „არ არის კარგი ვითარება, კონფლიქტი მოუგვარებელია, მაგრამ ხალხს რას ვერჩით? მოდით, გამოვყოთ ერთმანეთისგან ჰუმანიტარული საკითხები, პოლიტიკური საკითხები... თუ ეს უკანასკნელი არ გვარდება და რაც არ გვარდება, მათზე მეტად მონდომებულები ვიქნებით, მეტად ანგარიშგასაწევ სიტუაციას შევქმნით, მეტად ვიმუშავებთ გალის და ერგნეთის შეხვედრებზე“. ანუ, ვიღაცამ ყოველგვარი საჯაროობის გარეშე უნდა აგრძნობინოს, რომ შეცდომები დაშვებულია ყველა მხრიდან, მათ შორის - ჩვენი მხრიდან და ამაზე მუდმივად აპელირება საჭირო არაა. ცხოვრება წინ მიდის, მოგვწონს თუ არა, ერთ სივრცეში ვართ, მოგვიწევს თანამშრომლობა, ხან ჩვენ გაგვიჭირდება, ხან თქვენ, ამიტომ გვერდზე გადავდოთ, რაც მოხდა და ახალი ფურცლიდან დავიწყოთ ურთიერთობები. დარწმუნებული ვარ, ამაზე წამოვლენ, თუ მათ სანდო ადამიანი ეყოლებათ. ურთიერთობები ორმხრივია: დღეს მე გიკეთებ რაღაცას, ხვალ – შენ. საუბარია ჰუმანიტარულ საკითხებზე. უამრავი წვრილმანი, თუმცა მათთვის მნიშვნელოვანი თემაა, ამიტომ საჭიროა მათთან მუდმივად კონტაქტზე ყოფნა.

ავტორი: დიანა მუსელიანი