ნიადაგი იქმნება რუსეთ–საქართველოს ურთიერთობებში შემდგომი ნაბიჯების გადასადგმელად,– ეჭვობს ჯერ უსაფრთხოების სექტორიდან, შემდეგ მის მიღმა რუსეთის პოლიტიკაზე დაკვირვების ხანგრძლივი გამოცდილების მქონე ანალიტიკოსი გიორგი ბილანიშვილი მას შემდეგ, რაც ცნობილი გახდა, რომ რუსეთმა საქართველოს წინააღმდეგ სხვადასხვა დროს დაწესებული ორი სანქცია გააუქმა. საუბარია ფრენებსა და სავიზო რეჟიმზე.

• რუსული ავიახაზები მოსკოვიდან თბილისის მიმართულებით და უკან კვირაში 7 პირდაპირ რეისს სამამულო წარმოების თვითმფრინავებით შეასრულებენ

ინფორმაციისთვის: რუსეთმა სავიზო რეჟიმი ჯერ კიდევ დსთ–ს წევრი საქართველოსთვის 2000 წელს შემოიღო, პანკისის ხეობიდან „ტერორისტების შედინების საფრთხის“ არგუმენტით. თავის მხრივ საქართველომ რუსეთის მოქალაქეებისთვის სავიზო რეჟიმი 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგ დააწესა, თუმცა 2011 წლიდან რეჟიმის შემსუბუქება ეტაპობრივად დაიწყო და 2012 წელს ცალმხრივად გააუქმა კიდეც. რაც შეეხება ფრენებს, რუსეთმა ის ასევე ცალმხრივად შეაჩერა 2019 წელს, „გავრილოვის ღამით“ ცნობილი მოვლენების შემდეგ.

იხილეთ ასევე: აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი თბილისს მოსალოდნელი სანქციების შესახებ კიდევ ერთხელ აფრთხილებს

მას შემდეგ თემით სხვადასხვა რანგის რუსი ოფიციალური პირები ხშირად სპეკულირებენ (განსაკუთრებით ბოლო ერთი წლის განმავლობაში), მათ შორის სერგეი ლავროვის და ვლადიმირ პუტინის დონეზეც, თითქოს საქართველოში არსებული „რუსოფობიული“ განწყობები უშლიდა ხელს გადაწყვეტილებას და ამისთვის „შესაბამისი წინაპირობებია საჭირო, „რომელთა შესახებ თბილისში კარგად უწყიანო“. ამ წინაპირობების შესახებ ფართო საზოგადოებისთვის არაფერი უთქვამთ, თუმცა, გიორგი ბილანიშვილს რჩება შთაბეჭდილება, რომ მოსკოვი ოფიციალური თბილისის ქცევით ახლა უფრო კმაყოფილია, ვიდრე იყო და ფიქრობს, რომ იქმნება „ნიადაგი რუსეთ–საქართველოს ურთიერთობებში შემდგომი ნაბიჯების გადასადგმელად“.

იხილეთ ასევე:

• ზურაბიშვილი პუტინის გადაწვეტილებას ფრენების აღდგენასა და სავიზო რეჟიმის გაუქმების თაობაზე "მორიგ პროვოკაციად" აფასებს
• საქართველოს პრეზიდენტი: "რუსეთი დათმობებზე დათმობით არასოდეს პასუხობს, მივმართავ ხელისუფლებას, მოუსმინოს "ხალხის ძალას" კი არა, ხალხის ხმას"
• საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი რუსეთთან პირდაპირი ფრენების აღდგენისა და სავიზო რეჟიმის გაუქმების თაობაზე მიღებულ გადაწყვეტილებას მიესალმება
• ეკონომინის სამინისტრი: საქართველოში ვერ იფრენს ვერცერთი კომპანია და ხომალდი, რომელიც იქნება სანქცირებული
• ზურაბ აბაშიძე – კონსულტაციები არ ყოფილა

„ვიზების გაუქმება და ფრენების აღდგენა მხოლოდ სიმბოლური ჟესტი არაა – ეს პოლიტიკურად მნიშვნელოვანი საკითხია: რუსეთმა ჩათვალა, რომ ნებსით და უნებლიედ, საქართველოს მხრიდან იმგვარი პირობები შეიქმნა, რომელიც მისთვის მისაღებია და ორი ნეგატიური სანქცია ერთად გააუქმა. ზოგადად, როდესაც ქვეყანა რაღაც გადაწყვეტილებას იღებს, ეს არ არის მხოლოდ ცალკე აღებული გადაწყვეტილება – ის შემდგომ ნაბიჯთან უნდა იყოს დაკავშირებული“,– ამბობს „აქცენტთან“ გიორგი ბილანიშვილი და გვიზიარებს საკუთარ მოლოდინსაც. კერძოდ, ანალიტიკოსი თანმდევ აქტივობებს ორი მიმართულებით ელის:

• პირველი – გადაწყვეტილება საქართველოს მოსახლეობაში რუსეთის რუსეთის იმიჯის გაუმჯობესებას უნდა მოხმარდეს: პრორუსული ჯგუფები საკუთარ პროპაგანდაში სწორედ ამ თემაზე გააკეთებენ აქცენტს, ხოლო მმართველ გუნდთან აფილირებული ექსპერტები და მედიასაშუალებები მას ქართულ–რუსულ ურთიერთობებში „ქართული ოცნების“ მიერ მიღწეულ პროგრესად შემოგვთავაზებენ;
• მეორე – შეიძლება, გაცოცხლდეს „საქართველოს მთავრობასა და რუსეთის ფედერაციის მთავრობას შორის საბაჟო ადმინისტრირებისა და სასაქონლო ვაჭრობის მონიტორინგის მექანიზმებთან დაკავშირებული ძირითადი პრინციპების შესახებ" 2011 წელს ხელმოწერილი შეთანხმების იმპლემენტაციის საკითხი, რადგან „რუსეთი დაინტერესებულია სატრანზიტო გზებით“.

„ვერ ვიტყვი, რომ ეჭვი გამიძლიერდა, მაგრამ ერთი ინდიკატორი ჩანს: აფხაზეთში დრამატულად არის გაზრდილი ტვირთების ტრანზიტი, შემდეგ ზღვით ხდება ტრანსპორტირება თურქეთის მიმართულებით“,– ამბობს ბილანიშვილი. ამ კონტექსტში ის იხსენებს 2011 წელს რუსეთ–საქართველოს შორის ხელმოწერილ შეთანხმებას და განაგრძობს:

„ქართველი პოლიტიკოსები გვეუბნებოდნენ, რომ ეს ქართული მხარის დიდი მიღწევაა, მაგრამ მე ასე არ ვთვლი: ის შეთანხმება ითვალისწინებს საქართველოსა და რუსეთს შორის ვაჭრობის აღდგენას აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონების გავლით იმ პირობებში, რომ ფსოუზე და ენგურზე უნდა მოხდეს ტვირთების განბაჟება, რაც ჩვენთვის კატეგორიულად მიუღებელია! იგივე პირობებია ცხინვალის მიმართულებითაც. დარწმუნებული ვარ, ახლა რუსეთი ახალი სატრანზიტო მარშრუტების ამოქმედებით და გახსნითაა დაინტერესებული. მაგრამ ამას უახლოეს მომავალში არ ველი: საპარლამენტო არჩევნების წინ ამ თემის „გაცოცხლება“ წესით, ძალიან წამგებიანი უნდა იყოს „ქართული ოცნებისთვის“, რაც ლოგიკურად, რუსეთის ინტერესებში არ შედის“.

ბილანიშვილი ადასტურებს, რომ დოკუმენტი არ ითვალისწინებს საერთაშორისო ტრანზიტს და რომ ის მხოლოდ საქართველოსა და რუსეთს შორის ტვირთების მოძრაობას ეხება საქართველოს ამ ორი ოკუპირებული რეგიონის გავლით, მაგრამ ანალიტიკოსი სხვა რისკებზე ამახვილებს ყურადღებას:

„დავუშვათ, ამოქმედდა ეს დერეფნები და ტვირთი ჩვენთან შემოდის არა ლარსის, არამედ აფხაზეთის ან ცხინვალის რეგიონის გავლით, როგორ ფიქრობთ, თურქეთი, ირანი, სომხეთი იმავეს არ მოითხოვენ? აზერბაიჯანს 2020 წლის შემოდგომამდე ნეგატიური პოზიცია ჰქონდა ამ დერეფნის გახსნის მიმართ, ახლა მისი პოზიცია ბევრად უფრო შერბილებულია ყარაბაღის მეორე ომის შედეგებიდან გამომდინარე. ამასთან, აზერბაიჯანი 3+3–ის ფორმატის მონაწილეა, რომლის დღის წესრიგშია რეგიონში ბლოკირებული დერეფნების გახსნა. იქ მხოლოდ ზანგეზურის დერეფანზე არაა საუბარი [აზერბაიჯანის დამაკავშირებელი ნახიჩევანთან, რომელიც სომხეთზე გადის]. ფორმატში საქართველო არ მონაწილეობს, მაგრამ მიწვეულია და იქ რომ ვიყოთ, ჰიპოთეტურად, რომელ დერეფნებზე უნდა ვისაუბროთ?“.

იხილეთ ასევე: ვის ინტერესშია "3+3" ომის ფონზე

მისი დაკვირვებით, საქართველოს ოკუპირებულ რეგიონებზე გამავალი დერეფნების მიმართ რეგიონის ქვეყნების პოზიცია შეიცვალა:

• სომხეთი მანამდეც დაინტერესებული იყო გახსნით, ვინაიდან ლარსი ფაქტობრივად, სეზონურად მუშაობს;
• თურქეთს შესაძლოა, მანამდეც ჰქონოდა ინტერესი, მაგრამ აზერბაიჯანის ფაქტორის გათვალისწინებით, რომელიც დაინტერესებული იყო სომხეთის ბლოკადით და ამ გზით მასზე ზეწოლის განხორციელებით, ნეიტრალური პოზიცია ეკავა;
• ყარაბაღის მეორე ომის შემდეგ შექმნილმა რეალობამ ბაქოს ერევანზე ზეწოლის სხვა სერიოზული ბერკეტებიც მისცა, რომელთაც ნელ–ნელა ამოქმედებს ყარაბაღის საკითხის გადასაჭრელად და ნახიჩევანთან დამაკავშირებელი დერეფნის გასახსნელად, რომლითაც ის თურქეთს დაუკავშირდება.

ამასთან, ექსპერტის თქმით, თურქეთსა და სომხეთს შორის მოლაპარაკებები მიმდინარეობს დიპლომატიური ურთიერთობების და სატრანზიტო მიმოსვლის აღდგენაზე:

„თუ ამ მიმართულებით ირღვევა სომხეთის ბლოკადა, იგივე აფხაზეთის დერეფნის გახსნის წინააღმდეგ რატომ წავლენ ბაქო და ანკარა? ყოველ შემთხვევაში, თუ მანამდე მხოლოდ რუსეთისგან შეიძლებოდა, გვქონოდა სერიოზული ზეწოლა ამ დერეფნების გახსნაზე, ახლა ეს მოცემულობა შეცვლილია რუსეთის სასარგებლოდ: ქვეყნების რაოდენობა, რომლებიც არ შეეწინააღმდეგებიან გახსნას, მეტია, ხოლო უარყოფითი პოზიციის მქონე ქვეყანა ფაქტობრივად აღარ არსებობს. საქართველოს კი საერთაშორისო ტრანზიტისთვის არა, მაგრამ რუსეთთან ვაჭრობისთვის დერეფნის გახსნის ვალდებულება აქვს აღებული და როგორც კი აღადგენს, შემდეგ გაიზრდება წნეხი, „თუ ლარსის გავლით ვაჭრობის შესაძლებლობას აძლევ იგივე სომხეთს, რატომ არ აძლევ აფხაზეთის გავლითო?“.

იხილეთ ასევე: „დინებები ფიქსირდება“: მეზობლები ალტერნატიული გზების ძიებაში და საქართველოს ინტერესები

მაინც რატომ არ არის საქართველოს ინტერესში არსებულ მოცემულობაში ოკუპირებულ ტერიტორიებზე გამავალი დერეფნების განბლოკვა, ბილანიშვილი საკუთარ არგუმენტებს შემდეგნაირად აყალიბებს:

• „ყველა მოვლენა დაკავშირებულია როგორც საფრთხესთან, ისე სარგებელთან. საქართველოს ხელისუფლებას შეფასებული უნდა ჰქონდეს, რა საფრთხეს უკავშირდება დერეფნების გახსნა და რა იქნება სარგებელი. სამწუხაროდ, ეროვნული უსაფრთხოების პოლიტიკის დაგეგმვის პროცესი სრულიად მოშლილია და ვერ ვხედავ ამ თუ რომელიმე სხვა საკვანძო საკითხის მიმართულებით რამე შეფასება იყოს გაკეთებული ეროვნული უსაფრთხოების დაგეგმვის პროცესში;
• მეორე – მე ვხედავ, რომ უნდა განვაბაჟოთ საქონელი ენგურზე და გორში. ჩვენი ეკონომიკური საზღვარი პოლიტიკურ საზღვარს ემთხვევა და თუ განბაჟებას ენგურსა და გორში ვახდენთ, ირიბად ვამბობთ, რომ აქ გადის ჩვენი საზღვარი;
• ტრანზიტის აღდგენა გამოიწვევს ეკონომიკური აქტივობის გაზრდას აფხაზეთისა და ცხინვალის ტერიტორიებზე, გაჩნდებიან ახალი აქტორები. ეს შესაძლოა, გრძელვადიან პერსპექტივაში კარგიც იყოს რეგიონის განვითარებისთვის, მაგრამ მოკლევადიან პერსპექტივაში იქ რომ ეკონომიკური აქტივობა იზრდება და მას ჩვენ ვაწერთ ხელს, აქედან ჩვენ ვერანაირ სარგებელს ვერ ვიღებთ.
• მოხდება ტვირთების გადამისამართება ლარსიდან აფხაზეთის და ცხინვალის რეგიონების გავლით. ამ ტრანზიტის პროცესში მოსახლეობა იღებს შემოსავალს, აქვს ბიზნესი და მათზე რა გავლენას მოახდენს ეს, დათვალა ვინმემ?
• მაგრამ მთავარი პოლიტიკური საკითხია: ჩვენ უკიდურესად რთული ვითარება გვაქვს შექმნილი ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის პერსპექტივასთან დაკავშირებით. ტრანზიტის უპირობო აღდგენის შემთხვევაში (და ეს უპირობოა, რადგან ხელშეკრულებაზე გვაქვს ხელი მოწერილი), მგონია, რომ ამ უკიდურესად მძიმე პროცესს კიდევ უფრო გავართულებთ“.

ამ ვითარებაში რეგიონში მარტოდ, პარტნიორების გარეშე დარჩენა წარმოუდგენელია, მაგრამ ბილანიშვილი აღნიშნავს, რომ ეს არის ჩვენი სამწუხარო მოცემულობა: „ქართულმა ოცნებამ“ და მასთან აფილირებულმა ჯგუფებმა გააკეთეს მაქსიმუმი, რომ დაეზიანებინათ საქართველოსა და სტრატეგიულ პარტნიორებს შორის ურთიერთობები“.